Toelichting
De rapportage ‘Grip op grote projecten’ wordt opgesteld met het doel de gemeenteraad een overzichtelijk beeld te geven van de besluitvorming en de belangrijkste maatschappelijke, programmatische en financiële aspecten inclusief risico’s van grote projecten.
De rapportage wordt twee keer per jaar opgesteld. Het openbare deel van de GRIP-rapportage is in dit boekwerk opgenomen. Het geheime deel ligt ter inzage voor raadsleden.

De raad heeft de volgende projecten als groot project benoemd:

• Den Haag Nieuw Centraal (grondexploitatie en investeringsproject fietsenkelder)
• Laakhaven West
• Laakhaven Petroleumhaven
• GO Spuikwartier (investeringsproject OCC, investeringsproject detailhandel/horeca en grondexploitatie)
• Scheveningen Haven
• A-12 Zone
• GO Leyweg-Escamplaan (Haga)
• GEM Vroondaal (Verbonden partij en grondbank)
• Rotterdamsebaan

Voor de grondexploitaties wordt de begrotingsstand gehanteerd van de Meerjarenprognose grondexploitaties. Voor de overige projecten, niet zijnde grondexploitaties worden andere ijkpunten gehanteerd.

Inhoudelijke toelichting
Onderliggende rapportages geven informatie per 1 juni 2018 weer. Bij de rapportages die rapporteren over de grondexploitatie geven de standen van de Meerjarenprognose grondexploitaties hier invulling aan. Bij de overige rapportages worden tevens de standen van 1 juni 2018 gebruikt, of anders waar aangegeven.

• Groen = geen wijziging of gerealiseerde wijziging binnen de plankaders.
• Oranje = (nieuwe) aankondiging van een aanstaande wijziging die valt buiten de plankaders of opmerkingen over gerealiseerde wijziging welke vooraf was aangekondigd.
• Rood = gerealiseerde wijziging buiten de plankaders welke niet van te voren was aangekondigd.

Den Haag Nieuw Centraal (grondexploitatie)

Algemeen                      Financieel

Datum van gegevens:        1-6-2018             Looptijd:               2003-2022
Projectnaam:      Den Haag  Nieuw Centraal       Omzet:      € 43,3 mln.
Projectkenmerk:      Grondexploitatie            Planrealisatie:   25,3 %
Programma:      13 – Stadsontwikkeling en Wonen      Saldo eindwaarde   € 1,82 mln. POS
Portefeuillehouder:   B.A. Revis                        Risicoprofiel:    € 0,86 mln. NEG

Samenvatting

Omschrijving
De grondexploitatie CE-53 Den Haag Nieuw Centraal betreft de (her)ontwikkeling van Den Haag Nieuw Centraal exclusief de OV-Terminal, te weten de deelgebieden Koningin Julianaplein, Babylon, het Anna van Buerenplein –en straat en het gedeelte aan de Rijnstraat direct aangrenzend aan het centraal station. Bij de start van het plan CE-53 Den Haag Nieuw Centraal voldeed het centraal station niet meer aan de eisen van een volwaardig vervoersknooppunt en werd besloten het station ingrijpend te verbouwen. De belangrijkste reden daarvoor was dat het aantal gebruikers van het station in de periode 2000 -2020 naar verwachting zou verdubbelen. De centrale hal van het centraal station is al gereed: ruimer, lichter en overzichtelijker, met een duidelijk herkenbare plek voor alle vervoersvormen. De vele voorzieningen zoals winkels, horeca en andere functies waren al in de loop van 2015 geopend. Het nieuwe station voor de metrolijn naar Rotterdam is in de zomer van 2016 in gebruik genomen.
De verbouwing van het centraal station (OV-terminal) en de aanlanding van de HSE zijn overigens geen onderdeel van deze grondexploitatie.
Het Anna van Buerenplein maakt onderdeel uit van de Haagse Loper. Na het gereedkomen van New Babylon en het gebouw voor de Leidse Universiteit is het plein ingericht.
In 2014 heeft een heroriëntatie op de ontwikkeling van het Koningin Julianaplein plaatsgevonden. Eind 2014 heeft het college de nieuwe uitgangspunten bekend gemaakt aan de raad (Uitgangspunten plankaderwijziging grondexploitatie Den Haag Nieuw Centraal, 18 december 2014, RIS 279743). Deze uitgangspunten vormden de basis voor een herziening van de grondexploitatie in 2015. Met de commissiebrieven RIS 288051, RIS 297794 en RIS300274 is de raad over de laatste ontwikkelingen op het Koningin Julianaplein geïnformeerd.  Voor de fietsenstalling is eind mei 2016 een DBM-overeenkomst met Mobilis gesloten. De totale capaciteit van de ondergrondse fietsenstalling bedraagt 8.500 plekken. De bouw is inmiddels gestart. De openstelling van de fietsenstalling is vertraagd. Zie hiervoor de raadsbrief RIS300274.
Voor het gebouw op het plein is medio 2017 een grondafname- en realisatieovereenkomst gesloten met de Ontwikkelcombinatie Koningin Julianaplein (OCKJ). Het gebouw bestaat uit twee woontorens van circa 90 meter hoog en biedt straks ruimte aan circa 350 woningen en commerciële ruimten op maaiveldniveau. OCKJ heeft de omgevingsvergunning eind juni 2018 aangevraagd. De (grond)opbrengsten van deze ontwikkeling zijn verwerkt in de grondexploitatie.

Leidraad Stadsentree Den Haag Centraal

De integrale leidraad Stadsentree Den Haag CS is in het tweede kwartaal 2017 vastgesteld door het college en besproken in de raad. Deze leidraad geeft een stevige basis om de huidige en toekomstige plannen in dit gebied integraal te benaderen. Met Staatsbosbeheer is een intentieovereenkomst afgesloten waarin de gezamenlijke ambitie wordt onderstreept om dit gebied aan te gaan pakken.
Voor het deelproject Koekamp is een voorlopig ontwerp opgesteld, welke in december 2017 door het college is goedgekeurd. Begin 2018 heeft de raadsbehandeling plaatsgevonden, en is gevraagd om een aantal punten in overleg met stakeholders voor het definitief ontwerp uit te werken. Het college heeft in juli 2018 het definitief ontwerp goedgekeurd, en behandeling in de raad vindt plaats in september 2018. De uitvoering start eind 2019.
De inrichting van het Koningin Julianaplein is onderdeel van de grondexploitatie Den Haag Nieuw Centraal. De overige onderdelen van de Leidraad (Koekamp, Malieveld) zijn apart gefinancierd via het programma stadsentrees.

Onderdeel in de programmabegroting

Het project is onderdeel van programma 13 Stadsontwikkeling en Wonen.
Met de herstructurering van het gebied ontstaat het belangrijkste geïntegreerde vervoersknooppunt van Den Haag waar tram, trein, metro (HSE) en bus/streekbus samen komen in één gebouw. Daar omheen bevind zich een concentratie van hoogstedelijke functies: detailhandel in New Babylon, studeren bij de Leidse Universiteit, hotel/horeca, wonen in de torens van New Babylon, op het Anna van Buerenplein (studentenwoningen) en in de toekomst op het Koningin Julianaplein, en vooral ook werken. Cruciaal zijn de toegangsroutes die van alle kanten naar en door het station leiden: de Haagse Loper vanaf de Turfmarkt naar de Theresiastraat/Beatrixkwartier en de relatie vanaf het Koningin Julianaplein met de Koekamp en de Herengracht. Het gebied krijgt de allure die als entree van de regeringsstad Den Haag en de internationale stad van Vrede en Recht past.

Relatie met doelen in beleidskaders

Het Masterplan Den Haag Nieuw Centraal uit 2003 geeft de kaders voor de herinrichting van het gebied met het vernieuwde Centraal Station als middelpunt aan. Sloop van verouderde gebouwen, zoals de bovengrondse parkeergarage achter het station, en ruimte voor nieuwbouw van een groot aantal functies maken onderdeel uit van de kaders. Het gebied is sinds het Bestuursakkoord 2014 – 2018 onderdeel van het beleid rond de zogenaamde stadsentrees. In het kader van het beleid rond fietsparkeren wordt momenteel de ondergrondse fietsenstalling aan het Koningin Julianaplein voor ca. 8.500 plaatsen (incl. de al bestaande fietsenkelder onder Stichthage) gerealiseerd.

Relatie met doelen in projectkaders

De projectkaders zijn in de loop der jaren regelmatig aangepast. Uiteindelijk heeft dat ertoe geleid dat op het Anna van Buerenplein de huisvesting voor de Leidse Universiteit (incl. 400 studentenwoningen) is gerealiseerd en dat het oorspronkelijke ontwerp voor het zgn. M-gebouw op het Koningin Julianaplein in 2010 (ca. 70.000 m²) is afgeblazen.
Vanaf 2015 heeft nieuwe planvorming voor het Koningin Julianaplein plaatsgevonden, wat geresulteerd heeft in een nieuw ontwerp voor de fietsenstalling en een nieuw ontwerp voor de bovengrondse bebouwing op het plein. Na gereedkomen van de fietsenstalling en de bebouwing daarop, wordt het plein heringericht zodat het de uitstraling krijgt die hoort bij de stadsentree die het station voor Den Haag is: een publieksruimte die uitnodigt tot een aangenaam verblijf en de herkenbare start is van looproutes richting Koekamp en Herengracht.

Wijzigingen

Niet van toepassing.

De grondexploitatie bestaat uit vier deelplannen:

Bovenbouw Koningin Julianaplein

Voor de bebouwing op het plein is gekozen, gelet op de hoeveelheid leegstaande kantoren in Den Haag, om niet langer grootschalige kantoorfunctie toe te staan. Het programma voor het gebouw bestaat zodoende voornamelijk uit wonen. Daarnaast wordt rekening gehouden met 2.000m² horeca en detailhandel en 2.200 m² vergaderfaciliteiten.
Bij de uitwerking van de bovengrondse bebouwing is maximaal gebruik gemaakt van de expertise en creativiteit van marktpartijen, door een tender uit te schrijven op basis van het door de gemeente opgestelde Programma van Eisen. Het winnende ontwerp voorziet in 2 woontorens van circa 90 meter hoog, die door laagbouw verbonden worden. Het woningtype bestaat uit voornamelijk kleinere appartementen, die gericht zijn op starters en (jongere) expats. Het woonconcept biedt ook diverse collectieve voorzieningen. Tevens worden er 51 sociale huurwoningen gerealiseerd.

Het college heeft het Koningin Julianaplein aangewezen als langzaam verkeer- en OV-georiënteerd gebied met parkeereis "nul" (RIS298120). Er wordt geen parkeervoorziening gerealiseerd ten behoeve van de gebruikers en bewoners. Voor de woningen en overige functies worden ook geen parkeervergunningen uitgegeven. Het Koningin Julianaplein is de beste door het openbaar vervoer ontsloten plek van de stad. Daarnaast is er in de omgeving voldoende parkeerruimte beschikbaar bij diverse (openbare) garages. De doelgroep waar de ontwikkelaar zich op richt, is ook niet afhankelijk van autogebruik, waardoor een eigen parkeervoorziening niet nodig is. Uitgangspunt is dat de nieuwbouw kan starten ná gereedkomen van de fietsenstalling.

New Babylon
New Babylon is gemoderniseerd en uitgebreid met 375 appartementen. Het project is inmiddels opgeleverd. De huidige eigenaar Icon Lightyear is in de tweede helft van 2017 gestart met een herbrancheering van het commerciële programma welke beter past bij het gebied. Dit proces wordt in de loop van 2018 afgerond.

Anna van Buerenplein
De parkeergarage onder het Anna van Buerenplein en het gebouw van Leiden University College The Hague aan het Anna van Buerenplein zijn gerealiseerd.

Openbare Ruimte
De openbare ruimte aan het Anna van Buerenplein is geheel gerealiseerd; de herinrichting van de Anna van Buerenstraat zal na de verbouwing van het busplatform plaatsvinden.
Ook de openbare ruimte van het Koningin Julianaplein wordt opnieuw ingericht. Op het plein komt een appartementengebouw met daarin horeca en winkels. Onder het plein komt een van de grootste ondergrondse fietsenstallingen van Europa. Daarnaast krijgt het plein een nieuwe inrichting met beplanting, een horecapaviljoen en terrassen. De groene inrichting van het plein krijgt een nadrukkelijke relatie met de Koekamp. Het plein is één van de stadsentrees die herkenbaar Haags moet zijn voor bewoners en bezoekers. Veel mensen komen op deze manier de stad binnen. De gemeente wil reizigers met dit plein gastvrij welkom heten in de stad Den Haag. Ter hoogte van het plein en de Rijnstraat zal de maximumsnelheid op de Bezuidenhoutseweg worden verlaagd van 50km/uur naar 30km/uur, zodat fietsers en voetgangers eenvoudiger en veiliger kunnen oversteken. De herinrichting van het plein start na de bouw van het gebouw op het plein.

Het programma van de huidige grondexploitatie is in onderstaande tabellen weergegeven.

Wijzigingen

De deelgebieden Anna van Bueren, Busplatform en Babylon zijn al gerealiseerd. Conform de nieuwe BBV-regelgeving moeten deze deelgebieden afgesloten worden. Met de programmarekening zijn deze deelgebieden in de grondexploitatie dan ook partieel afgesloten (RIS 297813), hierdoor wordt alleen het programma van het Koningin Julianaplein getoond.
Het programma van de reeds afgeronde deelgebieden Anna van Bueren, Busplatform en Babylon bestonden uit het volgende programma.

Het saldo van de grondexploitatie is per 1-1-2018 € 1,651 mln. positief op netto contante waarde.

Wijzigingen

Het saldo van de vastgestelde grondexploitatie was € 4,573 mln. nadelig op NCW per 1-1-2018. Het saldo van de grondexploitatie verbetert met € 6,80 mln. tot € 1,651 mln. voordelig op NCW 1-1-2018. De oorzaken hiervoor liggen voor een groot gedeelte bij de partiële afsluiting (RIS 297813).

Bij deze partiële afsluiting zijn de reeds afgeronde deelgebieden Babylon, Busplatform en Anna van Bueren zowel aan de kostenkant als aan de batenkant uit grondexploitatie gelicht. Hierdoor verbetert het saldo van de grondexploitatie met € 4,4 mln. Dit was in de beginstand niet verwerkt en wordt nu in de stand verwerkt van de begroting en het halfjaarbericht.

Naast de partiële afsluiting vindt er in de grondexploitatie een verslechtering plaats door extra plankosten
€ 0,13 mln. door een langere looptijd en inhuur van extern personeel op bouwlogistiek.

De aannemer van de Fietsenkelder maakt tevens de grond bouwrijp voor de ontwikkelaar op het Koningin Julianplein. Daarnaast treft hij diverse voorziening ten behoeve van de bovenbouw. De kosten voor deze voorzieningen en het bouwrijp maken van de grond zijn hoger dan vooraf geraamd. Hierdoor zijn de kosten voor het bouwrijp maken van het Koningin Julianaplein verhoogd met € 1,0 mln. Daar tegenover staat dat de verwachte opbrengsten van de uitgifte op het Koningin Julianaplein met € 3,5 mln. hoger zijn dan vooraf is geraamd. Dit wordt veroorzaakt door een tender die heeft plaatsgevonden voor de bovenbouw op het Koningin Julianaplein. Op de tender konden verschillende marktpartijen inschrijven, waarop op prijs en kwaliteit gescoord kon worden. De winnaar van de tender  heeft uiteindelijk een hoger grondbod geboden waarmee in de grondexploitatie rekening mee is gehouden.Deze opbrengsten kunnen lager uitvallen door wijzigingen die als gevolg van de afstemming onderbouw en bovenbouw nodig zijn. Hiervoor is een reservering van € 1 mln. opgenomen.  
In de grondexploitatie hebben zich nog overige kleinere effecten voorgedaan met een beperkte impact. Hierdoor verslechtert de grondexploitatie met € 0,1 mln.

De risico’s op de grondexploitatie worden gedekt door de Reserve Grondbedrijf.

Het risicoprofiel van de grondexploitatie Den Haag Nieuw Centraal is per 1-1-2018 op € 0,87 mln. negatief bepaald. De bandbreedte van het saldo ligt tussen de € 5,16 mln. positief en € 0,43 mln. negatief op eindwaarde per 31-12-2022.

Wijzigingen

In de grondexploitatie is het risico op hogere grondopbrengsten opgetreden. Hierdoor vervalt de kans op hogere grondopbrengsten in de grondexploitatie. Dit levert een verslechtering van het risicoprofiel van  € 1,17 mln. op het risicoprofiel.
Verder is er een marktrisico opgenomen en een risico op het bouwrijp maken van de grond met een gezamenlijk negatieve impact van € 0,3 mln. op het risicoprofiel. Beide risico’s zijn verder toegelicht in de geheime bijlage.

Op 15-11-2011 is de herziene grondexploitatie Den Haag Nieuw Centraal (CE-53) door het college vastgesteld (RIS 181802). Dit is een herziening van de in juni 2004, door het college vastgestelde grondexploitatie voor Den Haag Nieuw Centraal (CE-53). In 2011 heeft een partiële herziening van het bestemmingsplan plaatsgevonden (RIS181048) mede om de volgende redenen:

• de overbouwing van de locatie busplatform (70.800 m² bvo) verviel;
• de locatie Anna van Buerenplein is gewijzigd van kantoor, museum en dure woningen naar studentenwoningen en de Universiteit Leiden University College The Hague;
• de uitgangspunten van de locatie Koningin Julianaplein zijn gewijzigd na het niet doorgaan van de overeenkomst met ontwikkelaar Eurocommerce.

De grondexploitatie is in 2015 opnieuw herzien vanwege nieuwe uitgangspunten voor het Koningin Julianaplein (“Uitgangspunten plankaderwijziging grondexploitatie Den Haag Nieuw Centraal”, 18 december 2014, RIS 279743). De raad is hierover geïnformeerd via het herziene projectdocument 2015.

Wijzigingen

Op 13 juli 2018 is de raad geïnformeerd over een nieuwe vertraging bij de realisatie van de fietsenstalling (RIS300274 Voortgang fietsenstalling Koningin Julianaplein).

*exclusief nog te realiseren rente en indexering

Van de totale kosten is 48% gerealiseerd. Van de totale opbrengsten is 1 % gerealiseerd. De totale realisatie ligt daarmee op 25,3 %. Er wordt nog ca. € 9,8 mln. aan kosten en € 22,5 mln. aan opbrengsten verwacht voor een periode tot en met 2022. De verlaging van de kosten en de opbrengsten wordt veroorzaakt door de partiële afsluiting van de deelgebieden Babylon, Anna van Bueren en Busplatform. De reden hiervoor is de gewijzigde BBV-regeling.

Wijzigingen
Als gevolg van de eerder toegelichte partiele afsluiting waarbij de begroting van het gerealiseerde programma is afgesloten, is nog een relatief klein deel van het programma in exploitatie. Hierdoor wijzigen de cijfers, zonder dat er een inhoudelijke wijziging heeft plaatsgevonden. Voor de nog te realiseren delen geldt het volgende:
In de grondexploitatie is rekening gehouden met een startbouw van de bovenbouw in de eerste helft van 2020. Zonder beroep en hoger beroep op de omgevingsvergunning kan eerder worden gestart. De realisatie van de bovenbouw duurt ruim twee jaar. De herinrichting van de openbare ruimte start na de oplevering van de bovenbouw. Onderzocht wordt of de herinrichting al tijdens de afbouwfase kan starten.

Den Haag Nieuw Centraal (investeringsproject Fietsenkelder (FJ611))

Algemeen                      Financieel
Datum van gegevens:   1-6-2018               Looptijd:         2015-2019
Projectnaam:       Den Haag Nieuw Centraal      Uitvoeringsbudget:   € 36,68 mln.
Projectkenmerk:       Investeringsproject         Planrealisatie:      63,91 %
Programma:       12 – Mobiliteit            Saldo:          n.v.t.
Portefeuillehouder:    R. Van Asten            Risicoprofiel:      Hoog

Samenvatting

Omschrijving
Het fietsgebruik in Den Haag groeit. Met de toename van het aantal fietsen in de (binnen)stad moeten er voldoende stallingen komen. Om ook rond Den Haag centraal het fietsparkeren te verbeteren en tegemoet te komen aan deze toename, wordt er een fietsenstalling gerealiseerd onder het Koningin Julianaplein (KJ-plein). In de stalling kunnen na realisatie ongeveer 8.500 fietsen gestald worden. Daarmee is het één van de grootste fietsenstallingen van Nederland. De stalling staat in rechtstreekse verbinding met de stationshal. Reizigers lopen straks direct vanuit de stalling richting de treinen of ander openbaar vervoer.

Onderdeel in de programmabegroting
Het project is onderdeel van Programma 12 Mobiliteit.

Relatie met doelen in beleidskaders
Het Masterplan Den Haag Nieuw Centraal uit 2003 geeft de kaders aan van de herinrichting van het gebied met het vernieuwde Centraal Station als middelpunt. Het gebied is sinds het Bestuursakkoord 2014 – 2018 onderdeel van het beleid rond de zogenaamde stadsentrees. In het kader van het beleid rond fietsparkeren worden momenteel de ca. 8.500 plaatsen (incl. de al bestaande fietsenkelder onder Stichthage) gerealiseerd.

Relatie met doelen in projectkaders

Na gereedkomen van de fietsenstalling en de bebouwing daarop, wordt het dan ontstane plein heringericht zodat het de uitstraling krijgt die hoort bij de stadsentree die het station voor Den Haag is: een publieksruimte die uitnodigt tot een aangenaam verblijf en de herkenbare start is van looproutes richting Koekamp en Herengracht.

Wijzigingen

Geen

De Fietsenkelder wordt een “state-of-the-art” stalling voor ca. 8.500 fietsen, incl. de al beschikbare plaatsen onder de stationshal. Tussen deze twee stallingen wordt een verbinding gerealiseerd. De stalling is ook geschikt voor fietsen met afwijkende maten. Bij de realisatie van de stalling moet qua constructie rekening worden gehouden met de later te realiseren bebouwing op het Koningin Julianaplein en met de reservering van een OV-tunnel richting Scheveningen. Deze reservering sluit aan op de al bestaande reserveringen onder Stichthage en onder de Koningstunnel. Onderdeel van het project is het verbinden van de nieuwe fietsenstalling met de stationshal. Hiervoor is een verbindingstunnel tussen de nieuwe en een bestaande fietsenstalling onder de stationshal ontworpen. De verbindingstunnel is complexer dan verwacht vanwege een onvoorzien technisch risico. Dit risico wordt nader in beeld gebracht. Ook wordt een alternatieve verbinding onderzocht, waarbij een stijgpunt in het plein wordt gerealiseerd. Gebruikers komen dan eerder bovengronds en kunnen een hoogwaardige route onder de bovenbouw (langs winkel en horeca) vervolgen.

Wijzigingen
Geen

Het totale uitvoeringsbudget bedraagt € 36,68 mln. Dit bestaat uit de bouwkosten van de fietsenkelder (€ 35,87 mln.) en bijbehorende plankosten (€ 0,8 mln.).

De totale externe bijdrage voor de Fietsenkelder is € 21,72 mln. Via een raadsbesluit zijn de bedragen voor het investeringsproject Fietsenkelder vanuit de grondexploitatie gedoteerd aan het investeringsproject project Fietsenkelder (Gewijzigd gebundeld voorstel van het college betreffende aanvullende wijzigingen als gevolg van vernieuwing BBV, 15 december 2016, DSO/2016.1225, RIS295701).

Van het uitvoeringsbudget worden de Fietsenkelder onder het Koningin Julianaplein, de verbindingstunnel, expeditietunnel en de voorziening voor de bovenbouw gerealiseerd. Deze zaken zijn via een collegebesluit op 5 juli door het college vastgesteld. (Aanbesteding fietsenstalling Koningin Julianaplein, 5 juli 2016, DSO/2016.757). De externe bijdragen bestaan voor een groot deel uit subsidies die voor de Fietsenkelder zijn verstrekt aan de gemeente Den Haag. Verder zal er een bijdrage plaatsvinden vanuit de ontwikkelaar aan de gemeente Den Haag voor de voorziening voor de bovenbouw. Bij de realisatie van de fietsenstalling moeten de funderingen voor het later te realiseren gebouw op het Koningin Julianaplein meegenomen worden. Dit resulteerde in hogere fundatie kosten voor de Fietsenkelder.

Wijzigingen
Geen

Op basis van de benoemde en onbenoemde risico’s op het investeringsproject Fietskelder Koningin Julianaplein wordt het risicoprofiel opgesteld. Dit wordt periodiek gedaan door een Monte Carlo analyse uit te voeren met als resultaat een normaalverdeling van het bedrag wat nodig is voor dekking van de risico’s en toekomstige contractwijzigingen (meer- en minderkosten tijdens de uitvoering). Inclusief de al verplichte financiële contractwijzigingen en de al voorziene kosten geeft dit het te verwachten uitvoeringsbudget.

Het investeringsproject Fietsenkelder (FJ611) rapporteert met ingang van 1-1-2018 op dezelfde wijze als het infrastructuurproject Rotterdamsebaan het risicoprofiel gebaseerd op de Financiële haalbaarheid: > 60% = Laag  risico, tussen 60% en 50% = Gemiddeld risico, < 50% = Hoog risico.

De bandbreedte van het te verwachten uitvoeringsbudget wordt grotendeels veroorzaakt door opgetreden en niet voorziene meerkosten in de vorm van contractwijzigingen tijdens de uitvoering door aannames te doen in de nog te ontvangen definitieve planning van de aannemer. Deze wordt in de loop van het 4e kwartaal 2018 verwacht. Vervolgens kunnen (financiële) consequenties in kaart worden gebracht, waarbij onderzocht wordt welke partij eventuele meerkosten moet dragen en welke maatregelen getroffen kunnen worden voor het gemeentelijke deel.

Wijzigingen
Niet van toepassing.

In de eerste helft van 2016 hebben zowel de tender voor de bovenbouw als de aanbesteding van de fietsenstalling plaatsgevonden. Naar aanleiding van de aanbesteding is middels een collegebesluit de dekking voor de Fietsenkelder opgenomen (Aanbesteding fietsenstalling Koningin Julianaplein, 5 juli 2016, DSO/2016.757).

Door gewijzigde BBV-regelgeving zijn de onderdelen in de grondexploitatie van Den Haag Nieuw Centraal die geen directe relatie hebben met het vervaardigen van bouwrijpe grond uit de grondexploitatie gelicht. Voor de grondexploitatie Den Haag Nieuw Centraal betekende dit dat de Fietsenkelder en de daarbij horende elementen als de expeditietunnel en de verbindingstunnel er geen deel meer vanuit maken. Dit is via een raadsbesluit besloten (Gewijzigd gebundeld voorstel van het college betreffende aanvullende wijzigingen als gevolg van vernieuwing BBV, 15 december 2016, DSO/2016.1225, RIS295701).

Het vorige voortgangsbericht over dit project heeft de algemene raadscommissie op 13 juli 2018 ontvangen (RIS300274). Hierin is gemeld dat de fietsenstalling is vertraagd, dat nader onderzoek wordt uitgevoerd en dat de raadscommissie eind 2018 wordt geïnformeerd over een nieuwe planning.

Vanwege de oorspronkelijke verweving met de grondexploitatie is het schema proces en informatie opgenomen in de GRIP rapportage van de grondexploitatie van Den Haag Nieuw Centraal.

Wijzigingen

Op 13 juli 2018 is de raad geïnformeerd over een nieuwe vertraging bij de realisatie van de fietsenstalling (RIS300274 Voortgang fietsenstalling Koningin Julianaplein).

Van het totale uitvoeringsbudget is 63,91 % gerealiseerd. Een groot gedeelte van de werkzaamheden aan de Fietsenkelder moet nog uitgevoerd worden. Aan de kostenkant betreft het de verdere realisatie van de Fietsenkelder onder het Koningin Julianaplein. Aan de opbrengstenkant moet de realisatie ook nog plaatsvinden. Dit heeft vooral betrekking op de subsidie die verstrekt wordt door ProRail en de bijdrage aan de fundatie van de bovenbouw door de ontwikkelaar.

Zoals hiervoor is aangegeven is de fietsenstalling vertraagd, zal nader onderzoek plaatsvinden en wordt de raadscommissie eind 2018 over een nieuwe planning geïnformeerd. Als deze informatie beschikbaar is, wordt deze in de GRIP verwerkt.
Wijzigingen

Niet van toepassing.

LAAKHAVEN WEST

Algemeen                   Financieel
Datum van gegevens:   1-6-2018            Looptijd:         2007 - 2024
Projectnaam:       Laakhaven West         Omzet:         € 84,3 mln.
Projectkenmerk:       Grondexploitatie         Planrealisatie:      83,1 %
Programma:       13 – Stadsontwikkeling en Wonen   Saldo eindwaarde:   € 39,0 mln. NEG  
Portefeuillehouder:    B.A. Revis         Risicoprofiel:      € 0,24 mln. NEG

Samenvatting wijzigingen                       

Omschrijving

Het plangebied Laakhaven West ligt grofweg ingesloten tussen de Waldorpstraat en de Calandstraat. Er vindt een transformatie plaats van een verouderd bedrijventerrein tot een gemengd stedelijk woon- en werkmilieu.

Projectmatige ontwikkelingen in deze grondexploitatie zijn LW7 Calandstraat: 1^e fase, Calandtower opgeleverd, 2^e fase in uitvoering; LW8: ontwikkeling woningen, commerciële ruimte en parkeervoorziening in uitvoering; LW6 twee woontorens met daar tussenin drie hindoestaanse tempels; opgeleverd of in uitvoering. Het verplaatsen van enkele bedrijfsschepen aan de kade in 2017 en 2018 valt ook binnen dit project. Daarnaast bevinden de RAC-hallen, de Pionier (particuliere transformatie van kantoor naar studentenwoningen) en de bedrijfsbebouwing Calandkade 47 (particuliere sloop/nieuwbouw) zich in het gebied, maar maken deze geen onderdeel uit van de grondexploitatie. Op basis van de raadsuitspraak over het initiatiefplan Maakhaven is dit pand gehandhaafd en in 2017 overgedragen aan het kunstenaarscollectief Stichting Luca.
Aan de Calandkade, LW5, is tot juni 2019 in tijdelijke bebouwing huisvesting voor arbeidsmigranten (Labourhotel) ondergebracht. Na het vrijkomen van de locatie worden hier een verbindingsstraat en woningen tegen de blinde zijgevel van Maakhaven gerealiseerd.
Alle openbare ruimte (ca. 44.128 m²) in het plangebied wordt heringericht, waarbij de herprofilering van de Waldorpstraat het meest in het oog springt. Deze is in 2014 uitgevoerd, waarbij ook een ventweg voor de bebouwing in de spoorzone is aangelegd. Later zullen ook de ontsluitende straten, de Calandkade en het Johan van Veenplein (vh RAC-plein) op de schop gaan als daar de bebouwing is opgeleverd. Het inrichten van de openbare ruimte is gestart met de Waldorpstraat. Eind 2017 is de ventweg grotendeels woonrijp gemaakt en zijn de eerste nieuwe bomen in het gebied geplant. Dit zal verder afgerond worden als alle ontwikkelingen in de spoorzone opgeleverd zijn. De 1^e van der Kunstraat (deels) en de Verisstraat zullen als eerstvolgende straten in Q3 2018 worden heringericht. Aansluitend op de oplevering van de 2^e fase Calandstraat en het aanbrengen van riolering zal het Johan van Veenplein e.o. in Q3 tijdelijk ingericht worden. Eind 2018/begin 2019 zal de sterfietsroute Waldorpstraat aangepakt worden om daarmee het kruispunt Waldorpstraat/Viaductweg veiliger te maken. In de 1^e helft 2018 is de riolering vervangen in de 1^e Lulofsdwarsstraat en de Calandkade. Het woonrijp maken van deze straten en de definitieve inrichting van het Johan van Veenplein zal plaats vinden na oplevering van de particuliere nieuwbouw aan de Calandkade in 2020.
Afronding van het project is in 2024 gepland nadat ook de tijdelijke bebouwing is vervangen door permanente bebouwing (LW5).

Onderdeel in de programmabegroting

Het project is onderdeel van programma 13 Stadsontwikkeling en Wonen.

Relatie met doelen in beleidskaders

In de Provinciale Structuurvisie van 2010 zijn Laakhaven West en Petroleumhaven aangemerkt als onderdeel van het hoog stedelijk (centrum) gebied. In de Provinciale Verordening Ruimte zijn Laakhaven West en Petroleumhaven niet meer aangeduid als bedrijventerrein. In het Regionaal Structuurplan Haaglanden 2020 (van 2008) maakt Laakhaven West onderdeel uit van bedrijventerreinen die getransformeerd zullen worden tot gemengd woon-werkgebied. De gemeentelijke Structuurvisie Den Haag 2020 ziet het Centrum als een veel uitgebreider centrum dan het huidige. Er wordt een “sprong over het spoor” voorzien naar Laakhaven, een gebied met mooie locaties aan het water, waar ruimte is voor wonen, voorzieningen en stedelijke bedrijven. Het gebied kan in belangrijke mate bijdragen aan de beoogde woningtoename. Als onderdeel van de centrale as Scheveningen Haven - Internationale Zone - Centrum wordt voorrang gegeven aan gebiedsontwikkeling en ingezet op een gemengd woon-werkgebied. De Agenda Ruimte voor de Stad is de nieuwe onderlegger voor het ruimtelijk beleid. De doelstellingen voor het wonen in Den Haag zijn in kaart gebracht. Op basis van de gegevens uit de Agenda kan worden geconcludeerd dat in het gebied Laakhavens West als onderdeel van het Central Inovation District, behoefte bestaat aan een groot aantal nieuwe woningen. Naast deze kwantitatieve behoefte is er ook een kwalitatieve behoefte. Met de realisatie van een groot aantal woningen en menging van functies wordt hieraan voldaan.

Sectoraal beleid.

In de Nota Haagse Mobiliteit zijn de Calandstraat, Waldorpstraat en Neherkade aangewezen als de hoofd ontsluitingsroutes voor het gebied. De daarbinnen gelegen verblijfsstraten worden ingericht als 30 km/uur gebied. De Calandstraat en Waldorpstraat maken daarbij ook deel uit een hoofdfietsroutenetwerk. Het parkeren wordt zelfvoorzienend opgelost per bouwblok. Bezoek maakt gebruik van de parkeerruimte op de openbare weg. Uitgangspunt van de Haagse Woonvisie is om tot 2020 de toename van het aantal inwoners te accommoderen door voldoende woningen te blijven bouwen voor de stedeling. Op het gebied van economie is de nota “Bedrijventerreinenstrategie 2005-2020 van belang. Laakhaven West en Petroleumhaven zijn hierin als transformatiegebied naar een nieuw woonwerkmilieu met een strook langs het spoor voor stadsgebonden bedrijven opgenomen. Op basis van de beleidsvisie ”Kracht van Kwaliteit- Economische Visie Den Haag” gaat het hierbij vooral om kleinschalige bedrijfsruimte.

Relatie met doelen in projectkaders

Met het projectdocument van 2012 en de herziening van 2016 is een nieuwe weg voor het gebied ingeslagen. De basisprincipes van het Stedenbouwkundig plan van 2007 bleven overeind en zijn in 2012 opgenomen in een nieuw Stedenbouwkundig Raamwerk. Er is ruimte gemaakt voor Kleinschalig Opdrachtgeverschap. Niet alleen voor particuliere individuen maar ook voor ontwikkelaars, beleggers en aannemers om in kleine series woningen en/of bedrijfsruimte te ontwikkelen. Onder invloed van deze nieuwe ontwikkelstrategie is de verkavelingsstructuur deels gewijzigd. Gekozen is voor het bestaande stratenpatroon vanwege behoud van een aantal bestaande gebouwen (RAC hallen) en bedrijven. De Waldorpstraat wordt niet meer verlegd richting spoor zodat er meer ruimte is voor bedrijfsbebouwing. De bebouwing doet daarmee tevens dienst als noodzakelijk geluidscherm tussen spoor en woningen. Via een nieuw aan te leggen langzaam verkeersbrug en uitdrukkingsvolle appartemententorens worden Laakhaven West en Petroleumhaven met elkaar verbonden. Voor de openbare ruimte is Residentiekwaliteit de basisnorm. Qua materiaalgebruik wordt aangesloten bij het naastgelegen gebied Laakhaven Centraal. Hergebruik van keien langs het water en inpassing van 2 oude havenkranen moeten daarbij het havenkarakter benadrukken. Vanuit het gewenste hoog stedelijke karakter van het gebied zijn wonen en werken de belangrijkste functies in het gebied. Daarnaast zijn vanuit het na te streven gemengde karakter in beperkte mate ook andere functies mogelijk zoals horeca, detailhandel, cultuur, religie, kantoor/dienstverlening, zorg, sport en leisure, maar ook onderwijs als daaraan behoefte blijkt te zijn.

Wijzigingen

Niet van toepassing.

In de grondexploitatie wordt rekening gehouden met het volgende programma:

Alle openbare ruimte (ca. 44.128 m²) wordt heringericht. De Waldorpstraat (ca. 20.000 m²) is in 2014 heringericht. In 2018 tot en met 2024 zullen de overige straten worden heringericht.

Wijzigingen programma

Door het toevoegen van Waldorp Four (voor zover gelegen op gemeentegrond) aan het plangebied, is het programma vergroot met 63 goedkope woningen en 168 m² bvo commercieel ruimte. Daarnaast is het programma van LW8 in de uitwerking (deel Waldorp Mountains) met 16 middeldure koopwoningen toegenomen.

Het saldo van de grondexploitatie is per 1-1-2018 € 34,0 mln. negatief op contante waarde. Dit saldo is gedekt door de Voorziening Negatieve Plannen.

Wijzigingen
Het saldo op NCW is met ca. € 0,2 mln. verbeterd. De oorzaken zijn: de toevoeging van Waldorp Four, met  € 0,3 mln. aan grondopbrengsten minus plankosten, extra opbrengsten voor LW8 (ca. € 30.000), een bijdrage van NU Projectontwikkeling ten behoeve van de inrichting openbare ruimte van delen rond LW8/Waldorp Mountains à € 0,1 mln., het uitnemen van kosten- en opbrengstenbegroting betreffende de aanleg van riolering (wordt nu rechtstreeks door DSB uitgevoerd) met een effect van € 0,1 mln. nadelig (de bijdrage van DSB die eruit gehaald is, was iets groter dan de kostenbegroting) en € 74.000 nadelig door faseringseffecten.

De risico’s op de grondexploitatie worden opgevangen door de Reserve Grondbedrijf.

Het risicoprofiel is per 1-1-2018 bepaald op € 0,24 mln. negatief. De bandbreedte ligt tussen de € 38,7 mln. negatief en € 40,0 mln. negatief op eindwaarde per 31-12-2024.

Wijzigingen

Het risicoprofiel is gedaald met € 0,28 mln. De oorzaken zijn:

• De marktrisico’s zijn aangepast, vanwege de inmiddels sterk vergrote zekerheid over de uitgifteopbrengsten (door realisatie of grondreserveringsovereenkomsten). Dit levert een voordeel op van € 210.000 V;
• Bij het risico op bovengemiddelde inflatie is de kans van optreden verlaagd naar 25%, daar er inmiddels minder civieltechnisch werk uit te voeren is. Dit geeft een verschil van € 107.000 V;
• Overige verschillen: € 39.000 N.

Samen betekent dit een voordeel van afgerond € 0,28 mln.

In 2007 is het projectdocument met bijbehorende grondexploitatie van Laakhaven West vastgesteld. Door middel van jaarrekeningen en halfjaarberichten is de stand van zaken van de begroting tot aan de herziening in 2011 aan het bestuur voorgelegd. In 2012 is het plan bestuurlijk herzien met de herziening van het projectdocument in september 2012 (RIS 251778). O.a. ten behoeve van de bebouwing langs de Calandstraat is het bestemmingsplan Laakhavens begin 2014 vastgesteld door de raad. In december 2015 is in verband met een plankaderwijziging woongebouw White Nile (koop naar huur) een extra dekking (RIS 290264) voor de VNP vastgesteld. De grondexploitatie en het projectdocument zijn met het collegebesluit van 30 augustus 2016 (RIS 294922 ) voor het laatst integraal herzien. In deze herziening is het behoud van Maakhaven meegenomen. Voor 2019 wordt de herziening van het bestemmingsplan verwacht in verband met de herbestemming van kavel LW5 voor nieuwbouw.                

*exclusief te realiseren rentekosten
Van de totale kosten is 80,0% gerealiseerd. Van de totale opbrengsten is 90,8% gerealiseerd. De totale realisatie ligt daarmee op 83,1%.

Belangrijkste werkzaamheden en planning
De voorlopig laatste (2) bouwkavels worden in 2018 uitgegeven. De havenkranen worden geconserveerd en in de openbare ruime zullen de 1^e van der Kunstraat (deels) en de Verisstraat als eerstvolgende straten in Q3 2018 worden heringericht. Aansluitend op de oplevering van de 2^e fase Calandstraat en het aanbrengen van riolering zal het Johan van Veenplein e.o. in Q3 tijdelijk ingericht worden. Vervolgens zal eind 2018/begin 2019 de sterfietsroute Waldorpstraat aangepakt worden om daarmee het kruispunt Waldorpstraat/Viaductweg veiliger en groener te maken.

LAAKHAVEN PETROLEUMHAVEN

Algemeen                   Financieel
Datum van gegevens:   1-6-2018          Looptijd:         2017-2023
Projectnaam:      Laakhaven Petroleumhaven    Omzet:         € 58,6 mln.
Projectkenmerk:      Grondexploitatie         Planrealisatie:      58,0%
Programma:      13 – Stadsontwikkeling en Wonen   Saldo eindwaarde:   € 10,4 mln. NEG  
Portefeuillehouder:   B.A. Revis         Risicoprofiel:      € 1,0 mln. NEG

Samenvatting   wijzigingen                          

Omschrijving
De herontwikkeling van de locatie Petroleumhaven is onderdeel van de begin jaren ‘80 ingezette herontwikkeling van het bedrijventerrein Laakhavens. Eind 2000 is de grondexploitatie Petroleumhaven met alleen bedrijfsbebouwing operationeel geworden. Hierna zijn de gronden verworven en is er met de uitvoering van de bodemsanering  gestart.

In het derde kwartaal van 2012 is een gewijzigd stedenbouwkundig plan vastgesteld (RIS 251778) in het vierde kwartaal gevolgd door een nieuw bestemmingsplan. In Petroleumhaven is sprake van beperkte aanpassing in het ontwerp. Er is sprake van een versmalling van de uit te geven kavel aan de Neherkade om ruimte te reserveren voor de in de toekomst aan te leggen Centrumring, zoals in 2009 besloten naar aanleiding van Masterplan Knoop Moerwijk (RIS 168977). Deze wijziging is al eerder financieel verwerkt in de grondexploitatie.

Ter voorbereiding op het uitgeven van gronden heeft eind 2014 een quickscan KO plaats gevonden.
Vervolgens is in 2015 een Nota van Uitgangspunten opgesteld en heeft hierover een buurtconsultatie plaatsgevonden. De definitieve keuze tussen KO en reguliere ontwikkeling is gemaakt in de planherziening die Q3 2017 door college en raad zijn besloten (RIS297713 en 297715). Hierbij is voor de Calandkade ook een locatie voor waterwoningen aangewezen. Uit onderzoek blijkt dat de kademuren volledig vervangen moeten worden. Onderdeel van het bouwrijp maken vormt de vernieuwing van de kademuren en de realisatie van een aanlegsteiger. In januari 2018 heeft de contractering hiervoor plaatsgevonden.

Het plan bevat nu twee torens met een hoogte tussen de 50 en 70 meter en er is ruimte voor veel grondgebonden (werk)woningen en appartementen tot 8 lagen. Gelet op de ruimte die kleinschalig opdrachtgeverschap biedt qua woningtype en -grootte is niet een exact woningaantal te noemen. Uitgegaan wordt van 275 woningen met een bandbreedte van 247 tot 420 woningen. Het parkeren zal bovengronds per blok opgelost worden.

Onderdeel in de programmabegroting
Het project is onderdeel van Programma 13 Stadsontwikkeling en Wonen.

Relatie met doelen in beleidskaders
In de Provinciale Structuurvisie van 2010 zijn de naast elkaar gelegen projecten Laakhaven West en Petroleumhaven aangemerkt als onderdeel van het hoog stedelijk (centrum) gebied. In de Provinciale Verordening Ruimte zijn Laakhaven West en Petroleumhaven niet meer aangeduid als bedrijventerrein. In het Regionaal Structuurplan Haaglanden 2020 (van 2008) maakt Laakhaven West onderdeel uit van bedrijventerreinen die getransformeerd zullen worden tot gemengd woon-werkgebied. De gemeentelijke Structuurvisie Den Haag 2020 ziet het Centrum als en veel uitgebreider centrum dan het huidige. Er wordt een “sprong over het spoor” voorzien naar Laakhaven, een gebied met mooie locaties aan het water, waar ruimte is voor wonen, voorzieningen en stedelijke bedrijven. Het gebied kan in belangrijke mate bijdragen aan de beoogde woningtoename. Als onderdeel van de centrale as Scheveningen Haven - Internationale Zone - Centrum wordt voorrang gegeven aan gebiedsontwikkeling en ingezet op een gemengd woon-werkgebied.

Sectoraal beleid
In de Nota Haagse Mobiliteit zijn de Calandstraat, Waldorpstraat en Neherkade aangewezen als de hoofdontsluitingsroutes voor het gebied. De daarbinnen gelegen verblijfsstraten worden ingericht als 30 km uur gebied. De Calandstraat en Waldorpstraat maken daarbij ook deel uit van een hoofdfietsroutenetwerk. Het parkeren wordt zelfvoorzienend opgelost per bouwblok. Bezoek maakt gebruik van de parkeerruimte op de openbare weg.
Uitgangspunt van de Haagse Woonvisie is om tot 2020 de toename van het aantal inwoners te accommoderen door voldoende woningen te blijven bouwen voor de stedeling. Op het gebied van economie is de nota “Bedrijventerreinenstrategie 2005-2020” van belang. Laakhaven West en Petroleumhaven zijn hierin als transformatiegebied naar een nieuw woonwerkmilieu met een strook langs het spoor voor stad- gebonden bedrijven opgenomen. Op basis van de beleidsvisie “Kracht van Kwaliteit - Economische Visie Den Haag” gaat het hierbij vooral om kleinschalige bedrijfsruimte.

Relatie met doelen in projectkaders
Met het projectdocument van 2012 en de herziening van 2017 is een nieuwe weg voor het gebied ingeslagen. De basisprincipes van het Stedenbouwkundig plan van 2007 blijven overeind en zijn in 2012 opgenomen in een nieuw Stedenbouwkundig Raamwerk. Er is ruimte gemaakt voor Kleinschalig Opdrachtgeverschap. Niet alleen voor particuliere individuen, maar ook voor ontwikkelaars, beleggers en aannemers om in kleine series woningen en/of bedrijfsruimte te ontwikkelen. Via uitdrukkingsvolle appartemententorens worden Laakhaven West en Petroleumhaven met elkaar verbonden. In Petroleumhaven zal vanwege de ligging aan de doodlopende havenarm een kwalitatief iets hoger woonmilieu nagestreefd worden dan in Laakhaven West. Daarbij wordt ook ruimte geboden voor minimaal 30% sociale huur. Voor de openbare ruimte is Residentiekwaliteit de basisnorm. Qua materiaalgebruik wordt aangesloten bij het gebied Laakhaven Centraal. Hergebruik van keien langs het water en inpassing van twee oude havenkranen moeten daarbij het havenkarakter benadrukken. Vanwege het hoog-stedelijke karakter van het gebied zijn wonen en werken de belangrijkste functies in het gebied, maar vanwege het na te streven gemengde karakter zijn in beperkte mate ook andere functies mogelijk zoals horeca, detailhandel, cultuur, religie, kantoor/dienstverlening, zorg, sport en leisure, maar ook onderwijs als daar behoefte aan blijkt te zijn.

Wijzigingen
Niet van toepassing.

Wijzigingen
Er is één waterkavel toegevoegd, waardoor het totaal aantal woningen op 275 komt en het aantal parkeerplaatsen is nu aangepast aan dit woningaantal. Het aantal is hiermee met 46 plekken gedaald doordat in de herziene grondexploitatie nog het qua ruimtebeslag maximaal realiseerbare aantal plekken in de parkeergarages werd vermeld.

Het saldo van de grondexploitatie is per 1-6-2018 € 9,25 mln. negatief op contante waarde. Dit saldo is gedekt door de Voorziening Negatieve Plannen.

Wijzigingen
De verklaring voor het verschil van € 0,07 mln. voordelig tussen de Programmarekening (stand 1-1-2018) en de stand van het MPG 2018 (stand 1-6-2018) is de ophoging van de opbrengsten voor de waterkavels, omdat het mogelijk is één kavel méér te realiseren. Hiermee was als kans al eerder rekening gehouden. Dit levert extra opbrengsten ter grootte van € 43.000 op. De faseringseffecten bedragen € 23.000 positief.  

De risico’s op de grondexploitatie worden opgevangen door de Reserve Grondbedrijf.

Het risicoprofiel is bepaald op € 1,0 mln. negatief. De bandbreedte ligt tussen de € 8,7 mln. negatief en € 12,5 mln. negatief op eindwaarde per 31-12-2023.

Wijzigingen risicoprofiel
Per saldo is er sprake van een verlaging van het risicoprofiel met afgerond € 0,2 mln.

Voordelige invloeden:
De hogere vastgestelde grondprijzen voor de kavels I (appartementen op bedrijfsruimte) en J (kadewoningen) zorgen voor een voordelig verschil van € 149.000.
Verder is het risico op lagere opbrengsten van toren A vervallen, omdat daar bij een toren van 70 meter, waar nu vanuit gegaan mag worden, geen sprake meer van zal zijn. Dit geeft een voordelig verschil van € 60.000.
De kans dat de BOE-toren 70 meter hoog wordt is nu preciezer berekend, wat een verhoging van de impact met
€ 37.000 oplevert.

Nadelige invloeden:
Voor toren A geldt dat de impact juist daalt na preciezere berekening van de opbrengsten van een toren van 70 meter, omdat hierbij tegelijkertijd ook met een hogere BOE-toren (bouwen op elkaar) rekening wordt gehouden. Een hogere BOE-toren betekent dat er méér sociale woningen in toren A gerealiseerd moeten worden om aan 30% sociaal voor het gehele gebied te komen. Per saldo resulteert dit in een nadelige invloed op de impact van
€ 74.000.
Er is sprake van een risico dat er toch weer een waterkavel afgaat, namelijk in geval wij de afnemers van deze kavels zoveel mogelijk flexibiliteit qua invulling willen geven. Dit geeft een verschil van € 22.000 nadelig bij 50% kans van optreden.
Het realiseren van één extra waterkavel is in de grondexploitatieberekening opgenomen (totaal 11). Bij de vorige GRIP was er nog sprake van een kans op twee extra waterkavels. Hiervan blijft nu een kans op nog één extra waterkavel (bij maximale verdichting) over, ook met 50% kans van optreden. Dit resulteert in een nadelig verschil van € 21.000.

Doordat nu ook wat hogere grondopbrengsten in de grondexploitatie zijn opgenomen, zijn de marktrisico's met
€ 15.000 gestegen.

.
In 2007 is het oorspronkelijke projectdocument met bijbehorende grondexploitatie van Laakhaven Petroleumhaven vastgesteld. Door middel van jaarrekeningen en halfjaarberichten wordt de stand van zaken van de begroting aan het bestuur voorgelegd.

Q3 2017 heeft het college besloten tot herziening van het projectdocument Petroleumhaven RIS297713 en is de herziene grondexploitatie door de raad RIS297715 vastgesteld. Dit is nu ook de laatste door het bestuur vastgestelde stand.

Wijzigingen
De verwachte herziening van het bestemmingsplan heeft vertraging opgelopen. Voor de waterkavels aan de Calandkade wordt een partiële herziening uitgevoerd en medio 2019 aan de raad voorgelegd. Voor toren A en toren B wordt een uitgebreide WABO-procedure uitgevoerd. Later volgt een algehele herziening van het bestemmingsplan. Vooralsnog wordt er hierbij vanuit gegaan dat dit geen gevolgen heeft voor de planning van het project.

*exclusief te realiseren rentekosten

Van de totale kosten is 59,7% gerealiseerd. Van de totale opbrengsten is 55,7% gerealiseerd. De totale realisatie ligt daarmee op 58,0%.

Belangrijkste werkzaamheden en planning
Eind 2016 is de waterbodem van de doodlopende havenarm gesaneerd. In december 2017 zijn de eerste kavels (zijde Waldorpstraat) in verkoop gebracht. Alle 12 kavels voor kadewoningen en 10 kavels voor woonwerkwoningen zijn in optie genomen. De Bouwen-Op-Elkaar-kavel is in maart 2018 gegund aan de Hoge Vrijheid. Q4 2018 zullen de kavels aan de Neherkade kant in verkoop gebracht worden, met uitzondering van het appartementencomplex IBB. De verwachte verkoopdatum hiervan is medio 2019.
In Q3 2018 zal er ook gestart worden met bouwrijp maken, zodat er vanaf medio 2019 gebouwd kan gaan worden. Hierbij worden ook de kademuren, rekening houdend met beschermde varen soorten, vernieuwd. Het gebied zal met het aanleggen van een aanlegsteiger als nautisch woongebied op de kaart gezet worden. Het opgestelde referentieontwerp openbare ruimte Petroleumhaven zal dienen als uitgangspunt voor kadeherstel en het bouwrijp maken. Dit referentieontwerp zal verder uitgewerkt worden naar een definitief ontwerp ten behoeve van het woonrijp maken. Na oplevering van de gebouwen zal de gemeente de omgeving woonrijp maken.

Spuikwartier (investeringsproject OCC)

Algemeen                     Financieel
Datum van gegevens:   1-6-2018     (+effecten raadsbesluit)      Looptijd:             2014 – 2020 (2021)

Projectnaam:    Investeringsproject OCC         Investering:       € 177,4 mln. (210,9 mln.)

Projectkenmerk:       Investeringsproject         Planrealisatie:    31,3 %
Programma:       5 – Cultuur en Bibliotheek      Saldo:       n.v.t
        13 – Stadsontwikkeling en Wonen
Portefeuillehouder:    B.A. Revis            Risicoprofiel:   € 0,7 mln.

Samenvatting                     wijzigingen

Bovengenoemde stoplichten hebben betrekking op de wijzigingen tussen 1 januari en 1 juni. Op 12 juli heeft de raad een raadsvoorstel aangenomen waarmee het project nader gewijzigd is. Deze effecten worden in de rapportage eveneens toegelicht.

Omschrijving

Het Spuikwartier omvat het investeringsproject Onderwijs- en Cultuur Complex (OCC) het investeringsproject horeca/detailhandel in het OCC en de grondexploitatie Spuikwartier met onder andere de gronduitgifte voor zowel het gehele OCC als voor het overig programma in het plangebied. Dit onderdeel is de Grip rapportage van het investeringsproject OCC.
In november 2014 heeft de gemeenteraad het besluit genomen tot een nieuwe aanpak van de stedelijke ontwikkeling in dit deel van de stad (RIS 276520). De opgave om een plan en een ontwerp te laten maken voor een nieuw onderwijs- en cultuurgebouw in goede samenhang met de herontwikkeling van de tweede en laatste fase van Wijnhavenkwartier is met directe betrokkenheid van marktpartijen opgepakt.
Door een integrale aanbesteding van zowel de gebouwontwikkeling als het opstellen van een gebiedsvisie is de markt uitgedaagd optimale samenhang te bewerkstelligen in zowel de ontwikkelingen in het gebied als van de verbindingen met de omliggende gebieden.
Het resultaat van deze aanbesteding is de in september 2015 verstrekte opdracht aan de bouwcombinatie Cadanz: (Boele & van Eesteren i.c.m. Visser & Smit Bouw) tot het ontwerp, de bouw en onderhoud van het OCC (RIS 286109).
In juli 2018 is een Raadsvoorstel (RIS 300068) aangenomen betreffende enkele wijzigingen ten opzichte van het raadsvoorstel uit 2014 (RIS 276520), bestaande uit onder meer het doorvoeren van enkele scope-uitbreidingen en het aanvullend dekken daarvan.
Het OCC wordt aan de Turfmarktzijde van het plangebied gepositioneerd op een deel van de huidige theaterkavels en op een deel van de locatie van de leegstaande laagbouw van het voormalige gebouw van het ministerie van Binnenlandse zaken en op een deel van de leegstaande kantoortoren van het voormalige gebouw van het ministerie van Justitie.
De sloop van de bebouwing is volledig afgerond. De Dr. Anton Philipszaal en de danszaal van het Lucent danstheater zijn begin 2016 geamoveerd. De sloop van de voormalige ministeriegebouwen is eind november 2016 afgerond. Tijdens de bouw van het OCC blijft de toneeltoren, het achtertoneel van het Lucent Danstheater en de kantoorvleugel nog gehandhaafd als ‘woonhuis’ van het NDT. De oplevering van het OCC is in januari 2021 voorzien.

Onderdeel in de programmabegroting

Het project is onderdeel van Programma 5. Cultuur, Bibliotheek en monumentenzorg  en Programma 13 Stadsontwikkeling en Wonen.

Relatie met doelen in beleidskaders

In Raadsvoorstel 94 (rv94/RIS276520) 2014 is aangegeven dat de gebiedsontwikkeling in het Spuikwartier en realisatie van het OCC volop bijdraagt aan behoud en versterking van het culturele klimaat in Den Haag.
De plannen voorzien in nieuwe huisvesting voor het Residentie Orkest, het Nederlands Dans Theater, het Koninklijk Conservatorium en de Stichting Dans- en Muziekcentrum. Ook leveren de plannen een bijdrage aan een levendig gebied dat aantrekkelijk is voor alle typen bezoekers overdag en ’s avonds: passanten op weg naar de binnenstad, culturele bezoekers, horecabezoekers, overnachters, studenten en toeristen. De investering in het nieuwe complex en de commerciële ontwikkeling die mogelijk gemaakt wordt, draagt bij aan versteviging van het culturele hart in de stad, behoud van de culturele instellingen, consumptieve bestedingen in de stad en een hogere vastgoedwaarde in de omgeving van het Spuikwartier.

Relatie met doelen in projectkaders

Kaders en Kredietaanvraag 2014 (RIS 276520): Er wordt meer gedaan dan alleen een gebouw ontwikkelen. Het Spuiplein blijft behouden en kan opnieuw ingericht worden. Het Spuiplein is straks geschikt voor (culturele) evenementen en heeft een hoge verblijfskwaliteit. We ontwikkelen het Spuikwartier in samenhang met het Oude Centrum en de Rivierenbuurt inclusief extra bebouwingsmogelijkheden aan de Schedeldoekshaven. Het leegstaande ministerie kan sneller tot ontwikkeling worden gebracht. Door de gekozen aanbestedingsvorm voor de gebiedsontwikkeling in het Spuikwartier en realisatie van het OCC is het mogelijk meer rekening te houden met specifieke aspecten zoals social return. Hiermee is het mogelijk om de met de voorbereiding en realisatie gemoeide werkgelegenheid voor een deel in Den Haag te laten neerslaan.

Wijzigingen tot 1 juni:
Er zijn geen wijzigingen.

Wijzigingen raadsbesluit 12 juli:

Met het in juli 2018 aangenomen Raadsvoorstel (RIS 300068) blijven de maatschappelijke effecten ongewijzigd.

Voor het OCC is gebruik gemaakt van het bestaande Programma van Eisen (PvE), zoals dit in 2013 was opgesteld ten behoeve van de bouw van het Spuiforum en nadien ten behoeve van de integrale aanbesteding is geactualiseerd en verfijnd in samenspraak met de vier instellingen. T.b.v. de aanbesteding is het programma verder uitgekristalliseerd.
Het investeringsproject OCC houdt nu rekening met het realiseren van het gebouw met het volgende programma:

• circa 50.000 m² bvo cultuur;
• circa 270 parkeerplaatsen (in bestaande Spuigarage);
• 1.500 stallingsplaatsen voor fietsen.

Wijzigingen tot 1 juni:
Er zijn per 1 juni 2018 geen wijzigingen.

Wijzigingen raadsbesluit 12 juli:
Met het in juli 2018 aangenomen Raadsvoorstel (RIS 300068) blijven de inhoudelijke kaders, zoals bovenstaand vermeld, ongewijzigd. Als gevolg van de scope-uitbreidingen (meer specifiek de ontwerpaanpassing m.b.t. de ingang van de fietsenstalling) zullen naar verwachting (fiets)parkeerplekken verloren gaan. Het precieze aantal is nog niet bekend.

Het uitvoeringsbudget voor het OCC bedraagt conform RV94 (RIS 276520_141028) €177,4 mln.

De aanbesteding en de daaropvolgende opdrachtverstrekking hebben in 2015 binnen budget plaatsgevonden. Op grond van de uitkomsten van deze aanbesteding is er geen aanleiding de budgetten bij te stellen.

Met het in juli 2018 aangenomen Raadsvoorstel (RIS 300068) is het uitvoeringsbudget bijgesteld tot € 210,9 mln. De stand per 1 juni 2018 blijft echter ongewijzigd.

Wijzigingen tot 1 juni:
Er zijn per 1 juni 2018 geen wijzigingen.

Wijzigingen raadsbesluit 12 juli:
Met het in juli 2018 aangenomen Raadsvoorstel (RIS 300068) is het uitvoeringsbudget bijgesteld tot € 210,9 mln.

De risico’s op het investeringsproject OCC worden gedekt uit risicoreserves en onvoorzien binnen het vastgestelde uitvoeringsbudget van € 177,4 mln.

De post onvoorzien binnen het uitvoeringsbudget van € 177,4 mln. is € 0,7 mln.

Wijzigingen tot 1 juni:
Van de reservering voor onvoorziene kosten van € 4,1 mln. is per 1 juni 2018  € 2,5 mln. uitgegeven. Het saldo bedraagt dus per 1 juni 2018 nog € 1,6 mln., waarvan per 1 juni 2018 € 0,9 mln. is gereserveerd voor verplichtingen. Er resteert dus per 1 juni 2018 nog € 0,7 mln. en daarnaast is € 6,9 mln. beschikbaar vanuit de  post voor te betalen BTW voor het KC-deel van het OCC.

Wijzigingen raadsbesluit 12 juli:
Met het in juli 2018 aangenomen Raadsvoorstel (RIS 300068) is de vrijval van de kapitaallasten Spuikwartier in 2020 van € 7,5 mln. op het programma Financiën verwerkt in het projectbudget. Ook is de met RV91 en RV94 beschikbaar gestelde risicoreservering voor de gebiedsontwikkeling Spuikwartier ter hoogte van € 4,3 mln. (resterende saldo) verwerkt in het projectbudget. Tegelijk zijn een aantal langlopende discussies afgehandeld, waarmee € 11 mln. aan kosten zijn gemoeid (deels per direct te realiseren en deels verplichting). Per saldo neemt de risicoreservering en onvoorzien daarmee toe met € 0,8 mln.

Risicoreservering totale gebiedsontwikkeling Spuikwartier

Naast de risicoreservering binnen het uitvoeringsbudget is er nog een algemene risicoreservering binnen het financiële kader zoals opgenomen in raadsvoorstel 94, RIS 276520. De reserves en voorzieningen zijn niet bedoeld om op voorhand uit te geven. Er zal maximaal gestuurd worden om binnen het reguliere budget te blijven, maar mocht zich een onontkoombare en onafwendbare tegenvaller voordoen, kan daar een beroep op worden gedaan, zonder vooraf de raad om extra krediet te moeten vragen. De risicoreservering van de totale gebiedsontwikkeling Spuikwartier is ongewijzigd.

Wijzigingen tot 1 juni:

Er zijn per 1 juni 2018 geen wijzigingen.

Wijzigingen raadsbesluit 12 juli 2018:
Met het in juli 2018 aangenomen Raadsvoorstel (RIS 300068) is de met RV91 en RV94 beschikbaar gestelde risicoreservering voor de gebiedsontwikkeling Spuikwartier ter hoogte van € 4,3 mln. (resterende saldo) verwerkt in het projectbudget. Daarmee is de risicoreservering voor de totale gebiedsontwikkeling Spuikwartier vervallen.

Middels Grip-rapportages wordt de stand van zaken gerapporteerd. Daarnaast wordt de gemeenteraad periodiek geïnformeerd middels kwartaalberichten. Voor het schema, zie de Grip-rapportage van de grondexploitatie Spuikwartier.

De planning is per 1 juni 2018 als volgt:
OCC

• Medio 2018 afronding ontwerpfase;
• Juni 2020 oplevering;
• Medio 2020 herinrichting openbare ruimte rondom OCC en inclusief Spuiplein gereed;
• September 2020 start theaterseizoen en schooljaar in nieuwe OCC.

Er is op dit moment geen sprake van wijzigingen in de planning. Indien en zodra die zich wel voordoen, dan zal de raad hierover uiteraard geïnformeerd worden. Indien het aanmerkelijke gevolgen voor de totaalplanning betreft, zal daarmee niet gewacht worden tot de eerstvolgende Grip-rapportage.

Met het in juli 2018 aangenomen Raadsvoorstel (RIS 300068) wijzigt de planning. De oplevering verschuift naar begin 2021 en in september 2021, met de start van het theaterseizoen en collegejaar, wordt het nieuwe OCC in gebruik genomen.

Wijzigingen tot 1 juni:
Er zijn per 1 juni 2018 geen wijzigingen.

Wijzigingen raadsbesluit 12 juli 2018:

Geen wijzigingen, kwartaalrapportages blijven gehandhaafd.  

Spuikwartier (investeringsproject detailhandel/horeca)

Algemeen      Financieel
Datum van gegevens:   1-6-2018   Looptijd:   2014 – 2020
Projectnaam:    Investeringsproject detailhandel/horeca   Omzet:   € 5,7 mln.
Projectkenmerk:   Investeringsproject   Planrealisatie:   18,0%
Programma:    13 – Stadsontwikkeling en Wonen   Saldo:    € 0,1 mln.POS
Portefeuillehouder:    B.A. Revis   Risicovoorziening:    € 0,4 mln.

Samenvatting   wijzigingen

Bovengenoemde stoplichten hebben betrekking op de wijzigingen tussen 1 januari en 1 juni. Op 12 juli heeft de raad een raadsvoorstel aangenomen waarmee het project nader gewijzigd is. Deze effecten worden in de rapportage eveneens toegelicht.

Omschrijving

Het Spuikwartier omvat het investeringsproject Onderwijs- en Cultuur Complex (OCC) het investeringsproject horeca/detailhandel in het OCC en de grondexploitatie Spuikwartier  met onder andere de gronduitgifte voor zowel het gehele OCC als voor het overig programma in het plangebied. Dit onderdeel is de Grip rapportage van het investeringsproject detailhandel/horeca.
Het investeringsproject detailhandel/horeca vormde onderdeel van de grondexploitatie Spuikwartier. Naar aanleiding van nieuwe regelgeving BBV 2016 (RIS 295701) is de vastgoedinvestering in een separaat investeringsproject opgenomen.

Onderdeel in de programmabegroting

Het project is onderdeel van Programma 13 Stadsontwikkeling en Wonen.

Wijzigingen tot 1 juni:
Er zijn per 1 juni 2018 geen wijzigingen.

Wijzigingen raadsbesluit 12 juli:

Met het in juli 2018 aangenomen Raadsvoorstel (RIS 300068) blijven de maatschappelijke effecten ongewijzigd.

Voor het OCC is gebruik gemaakt van het bestaande Programma van Eisen (PvE), zoals dit in 2013 was opgesteld ten behoeve van de bouw van het Spuiforum en nadien ten behoeve van de integrale aanbesteding is geactualiseerd en verfijnd in samenspraak met de vier instellingen.
Het investeringsproject omvat de realisatie van 1.316 m² bvo horeca/detailhandel in het OCC.
Wijzigingen tot 1 juni:
Er zijn per 1 juni 2018 geen wijzigingen.

Wijzigingen raadsbesluit 12 juli:

Onderdeel van het in juli 2018 aangenomen Raadsvoorstel (RIS 300068) zijn enkele ontwerpaanpassingen aan het OCC. Die ontwerpaanpassingen hebben mogelijk ook invloed op de omvang van de horeca/detailhandel in het OCC. In de periode tot december 2018 worden de ontwerpaanpassingen uitgewerkt.

Het saldo van het investeringsproject is € 0,1 mln. Dit is opgebouwd uit € 3,0 mln. kosten (grondkosten € 1,1 mln. en bouwkosten € 1,9 mln.) en € 3,1 mln. verkoopopbrengst. De omzet bedraagt in totaal € 6,0 mln. De grondkosten zijn afgerekend met de grondexploitatie, dit is 18,02% van de totaal geraamde kosten en opbrengsten.

Wijzigingen tot 1 juni:

Per 1 juni 2018 heeft er een herijking van de kosten en opbrengsten plaatsgevonden. Er bleken een paar afrondingsverschillen te zijn opgetreden. Het saldo van het project wijzigt niet, dit blijft € 0,1 mln positief. De kosten zijn aangepast naar € 2,8 mln (grondkosten € 1,1 mln. en bouwkosten € 1,7 mln.) en de verkoopopbrengst naar € 2,9 mln. De omzet bedraagt in totaal € 5,7 mln. De grondkosten zijn afgerekend met de grondexploitatie, dit is 18,92% van de totaal geraamde kosten en opbrengsten.

Wijzigingen raadsbesluit 12 juli:

Onderdeel van het in juli 2018 aangenomen Raadsvoorstel (RIS 300068) zijn enkele ontwerpaanpassingen aan het OCC. Die ontwerpaanpassingen hebben mogelijk ook invloed op de omvang van de horeca/detailhandel in het OCC. In de periode tot december 2018 worden ontwerpaanpassingen uitgewerkt waarbij gestuurd wordt op een financieel optimaal resultaat.

De risico’s op het investeringsproject worden gedekt uit risicoreserves.

De risicovoorziening bedraagt € 3000.

Wijzigingen tot 1 juni:

Er zijn per 1 juni 2018 geen wijzigingen.

Wijzigingen raadsbesluit 12 juli:

Onderdeel van het in juli 2018 aangenomen Raadsvoorstel (RIS 300068) zijn enkele ontwerpaanpassingen aan het OCC. Die ontwerpaanpassingen hebben mogelijk ook invloed op de omvang van de horeca/detailhandel in het OCC. In de periode tot december 2018 worden ontwerpaanpassingen uitgewerkt waarbij gestuurd wordt op een financieel optimaal resultaat. Het project kent een risicobuffer als achtervang voor onvermijdbare risico’s.

Middels Grip-rapportages wordt de stand van zaken gerapporteerd. Daarnaast wordt de gemeenteraad periodiek geïnformeerd middels kwartaalberichten. Voor het schema, zie de Grip-rapportage van de grondexploitatie Spuikwartier.

Wijzigingen tot 1 juni:

Er zijn per 1 juni 2018 geen wijzigingen.

Wijzigingen raadsbesluit 12 juli 2018:

Geen wijzigingen, kwartaalrapportages blijven gehandhaafd.  

Omdat het programma horeca/detailhandel wordt gerealiseerd in het OCC sluit de planning aan op die van het investeringsproject OCC dus medio 2020.
Met het in juli 2018 aangenomen Raadsvoorstel (RIS 300068) wijzigt de planning van het OCC. De oplevering van het OCC verschuift naar begin 2021 en in september 2021, met de start van het theaterseizoen en collegejaar, wordt het nieuwe OCC in gebruik genomen. De planning van het programma horeca/detailhandel sluit daarop aan.

Wijzigingen tot 1 juni

Er zijn per 1 juni 2018 geen wijzigingen.

Wijzigingen raadsbesluit 12 juli 2018:
Met het in juli 2018 aangenomen Raadsvoorstel (RIS 300068) wijzigt de planning van het OCC. De oplevering van het OCC verschuift naar begin 2021 en in september 2021, met de start van het theaterseizoen en collegejaar, wordt het nieuwe OCC in gebruik genomen. De planning van het programma horeca/detailhandel sluit daarop aan.

Spuikwartier (grondexploitatie)

Algemeen      Financieel
Datum van gegevens:   1 juni 2018    Looptijd:      2014 - 2020
Projectnaam:    Spuikwartier   Omzet:      € 118,1 mln.
Projectkenmerk:    Grondexploitatie   Planrealisatie:      39,3%
Programma:    13 – Stadsontwikkeling en Wonen   Saldo eindwaarde:   € 3,7 mln. NEG
Portefeuillehouder:    B.A. Revis   Impact risicoprofiel:   € 9,3 mln. NEG

Samenvatting wijzigingen

Bovengenoemde stoplichten hebben betrekking op de wijzigingen tussen 1 januari en 1 juni. Op 12 juli heeft de raad een raadsvoorstel aangenomen waarmee het project nader gewijzigd is. Deze effecten worden in de rapportage eveneens toegelicht.

Omschrijving
De investeringsprojecten Spuikwartier omvatten de realisatie van het onderwijs- en cultuurcomplex (OCC) en de horeca/detailhandel in het OCC. De grondexploitatie omvat de gebiedsontwikkeling met de gronduitgifte voor het OCC, woningen en commerciële voorzieningen. Dit onderdeel is de Grip-rapportage van de grondexploitatie. De grondexploitatie Spuikwartier heeft betrekking op de integrale gebiedsontwikkeling Spuikwartier.

Onderdeel in de programmabegroting

Het project is onderdeel van Programma 13 Stadsontwikkeling en Wonen.

Wijzigingen tot 1 juni:
Er zijn per 1 juni 2018 geen wijzigingen.

Wijzigingen raadsbesluit 12 juli:

Met het in juli 2018 aangenomen Raadsvoorstel (RIS 300068) blijven de maatschappelijke effecten ongewijzigd.

De grondexploitatie gaat uit van onderstaand uitgifteprogramma:

Het onderwijs- en cultuurcomplex (OCC) is 50.237 m² bvo met daarnaast 1.316 m² bvo horeca detailhandel. De gronduitgifte heeft in 2017 plaats gevonden.

Het zogenaamde commerciële programma dat door VWV (Sonate) zal worden ontwikkeld is gewijzigd en in een afsprakenbrief vastgelegd. Vervolgens heeft Sonate een vergunning aangevraagd voor toren A en B met een wijziging in het woningaantal en oppervlak commerciële voorzieningen.
Het commerciële programma beslaat drie torens rondom het OCC. Deze torens bevatten een hotel, commerciële voorzieningen (in de plint), commerciële huurwoningen en sociale huurwoningen. Toren A bestaat uit 1.304 m² bvo commerciële ruimte, 88 sociale huurwoningen met daarboven 180 commerciële huurwoningen. Toren B bestaat uit 361 m² commerciële ruimte en 188 commerciële huurwoningen. Toren C bestaat uit een hotel (7.758 m² bvo en 140 kamers) met daarboven 58 commerciële huurwoningen. De uitgifte van toren A en B staat in 2018 gepland maar gezien de complexiteit van de bouwplaats is in de grondexploitatie rekening gehouden met 2019.

Er worden 266 parkeerplaatsen gerealiseerd in de parkeergarage Spui Centre, 367 parkeerplaatsen in de Turfmarktgarage en daarnaast omvat het programma 600 fietsparkeerplaatsen. Deze zijn onderdeel van de genoemde 1.500 fietsparkeerplaatsen in de vastgoedexploitatie. De planning is dat de garages in 2020 worden verkocht maar gezien de complexiteit van de bouw boven de garages wordt in de grondexploitatie rekening gehouden met 2021.

Onderdeel van het in juli 2018 aangenomen raadsvoorstel (RIS 300068) zijn enkele ontwerpaanpassingen aan het OCC. Die ontwerpaanpassingen hebben mogelijk ook invloed op de omvang van de horeca/detailhandel in het OCC.

Wijzigingen tot 1 juni:
Sonate heeft een vergunning aangevraagd voor torens A en B. Hier zitten 32 woningen minder in en 321 m² meer voorzieningen. Deze wijziging blijft binnen het plankader en de grondprijs wijzigt niet door deze programmawijziging.

Wijzigingen raadsbesluit 12 juli:

Onderdeel van het in juli 2018 aangenomen Raadsvoorstel (RIS 300068) zijn enkele ontwerpaanpassingen aan het OCC. Die ontwerpaanpassingen hebben mogelijk ook invloed op de omvang van de horeca/detailhandel in het OCC. In de periode tot december 2018 worden de ontwerpaanpassingen uitgewerkt.

Het saldo van de grondexploitatie is bij het MPG 2018 € 3,38 mln. negatief op contante waarde op 1-1-2018.

Wijzigingen tot 1 juni:

De wijziging heeft grotendeels betrekking op meerkosten voor het verbouwen van de Turfmarktgarage omdat maatregelen getroffen moeten worden tegen het opdrijven van de bak. Daarnaast is sprake van meerkosten om bouwrijpe grond aan Cadanz te kunnen leveren en tenslotte is er sprake van minder opbrengsten als gevolg van het besluit van de gewijzigde openingstijden van de Stadshuisgarage.
De wijzigingen zijn in de geheime bijlage bij de GRIP rapportage nader toegelicht.

Wijzigingen raadsbesluit 12 juli:

Met het in juli 2018 aangenomen Raadsvoorstel (RIS 300068) wijzigt de planning van het OCC. De oplevering van het OCC verschuift naar begin 2021 en in september 2021, met de start van het theaterseizoen en collegejaar, wordt het nieuwe OCC in gebruik genomen. Deze vertraging heeft invloed op de grondexploitatie. Er is de risicovoorziening al rekening gehouden met de mogelijkheid op deze vertraging.

De risico’s op de grondexploitatie worden opgevangen door de Reserve Grondbedrijf.

De impact van de risico’s is per 1-1-2018 bepaald op € 9,3 mln. nadelig.

Wijzigingen tot 1 juni:
Het impact van de projectrisico’s is verhoogd met € 2,0 miljoen. Wegens de latere opleving van het OCC (nu 2021) zijn de risico's met betrekking tot de oplevering van de Spui Center parkeergarage opgehoogd met € 1,0 miljoen bestaande uit extra plankosten en de malusregeling van de Spuigarage. Daarnaast is een risico opgenomen met betrekking tot genomen uitgangspunten in de overeenkomsten met Cadanz enerzijds en met Sonate anderzijds die aanleiding geven tot discussies.

De impact van de projectkansen is verlaagd met € 0,5 miljoen. De kans op lage inrichtingskosten is vervallen gezien de wens om het maaiveld rondom toren A berijdbaar te maken. Bij de uitwerking van het schetsontwerp van de openbare ruimte zal worden getoetst of alles binnen de geraamde bedragen kan worden uitgevoerd. Er is een nieuwe kans opgenomen op hogere opbrengsten uit de tijdelijke exploitatie van de Turfmarktgarage die kan ontstaan door de gewijzigde openingstijden van de Stadhuisgarage gedurende circa 15 maanden.

Wijzigingen raadsbesluit 12 juli:
Onderdeel van het in juli 2018 aangenomen Raadsvoorstel (RIS 300068) is een verdere vertraging van de oplevering van het OCC. Als gevolg van dit Raadsvoorstel zal dit risico worden ingeboekt in de grondexploitatie.

Wijzigingen tot 1 juni:
Er zijn per 1 juni 2018 geen wijzigingen.

Wijzigingen raadsbesluit 12 juli 2018:

Geen wijzigingen, kwartaalrapportages blijven gehandhaafd. Het Raadsbesluit zal aan het schema worden toegevoegd.

*exclusief te realiseren rentekosten
Van de totale kosten is 58,3% gerealiseerd. Van de totale opbrengsten is 19,7% gerealiseerd. De totale realisatie ligt daarmee op 39,3%.
Het zwaartepunt van de investeringen die in de eerste helft van 2018 zijn gerealiseerd zijn de bijdrage aan de vastgoedexploitatie voor de spaghetti (ontsluiting parkeergarages), plankosten en kosten voor tijdelijk beheer. De gerealiseerde opbrengsten zijn de opbrengsten van de tijdelijke exploitatie van de Turfmarktgarage.
De gedetailleerde planning is als volgt:

Gebiedsontwikkeling Spuikwartier

• 2018 gronduitgifte torens A en B Sonate.
• 2020 gronduitgifte toren C Sonate en verkoop Spuigarage en Turfmarktgarage.
• Medio 2020 herinrichting openbare ruimte rondom OCC en Spuiplein gereed.

Met het in juli 2018 aangenomen Raadsvoorstel (RIS 300068) wijzigt de planning van de nieuwbouw van het OCC. De oplevering verschuift naar begin 2021. Dat geldt ook voor (in ieder geval) de Spuigarage.

Wijzigingen tot 1 juni 2018:

Op basis van de stand per 1 juni 2018 wordt de uitgifte van Torens A en B van Sonate in 2018 verwacht maar gezien de complexiteit van de bouwplaats staan deze in de grondexploitatie in 2019. De uitgiften van de parkeergarages en Toren C worden in 2020 verwacht maar deze staan in de grondexploitatie ook een jaar verder.

Wijzigingen raadsbesluit 12 juli 2018:
Met het in juli 2018 aangenomen Raadsvoorstel (RIS 300068) wijzigt de planning van het OCC. De oplevering van het OCC verschuift naar begin 2021 en in september 2021, met de start van het theaterseizoen en collegejaar, wordt het nieuwe OCC in gebruik genomen. Deze vertraging heeft invloed op de uitgifte van de Spuigarage, De Turfmarktgarage en Toren C en de aanleg van de openbare ruimte.

SCHEVENINGEN HAVEN

Algemeen                              Financieel
Datum van gegevens:   1-6-2018   Looptijd:      2017-2022
Projectnaam:    Scheveningen Haven    Omzet:      € 121,9 mln.
Projectkenmerk:    Grondexploitatie   Planrealisatie:   37 %
Programma:    13 – Stadsontwikkeling en Wonen   Saldo eindwaarde:   €   27,0 mln.N.
Portefeuillehouder:    B.A. Revis   Risicoprofiel:   €   4,6 mln.N.

Samenvatting wijzigingen

Omschrijving

Het projectdocument Scheveningen Haven en bijbehorende stedenbouwkundig plan en grondexploitatie is op 17 februari 2012 door het college vastgesteld. Het bestemmingsplan is op 28 november 2013 vastgesteld door de gemeenteraad en op 15 juli 2015 onherroepelijk geworden. In 2013 zijn besluiten genomen en bestuurlijke afspraken gemaakt over de tijdelijke huisvesting van het Zuiderstrandtheater (ZST).
Op 6 september 2016 is de herziening Scheveningen Haven 2016 vastgesteld door het college. In deze herziening zijn zowel de afspraken voor het Norfolkterrein als het Noordelijk havenhoofd opgenomen. Het gaat hier onder andere om:
Norfolk
De afspraken met MRP voor het Norfolk terrein voor de realisatie van de blokken 3, 4A, 4B en 4D.
De afspraken met Sebru voor blok 5 zijn inmiddels ook vastgelegd De overige blokken zijn al uitgegeven.-
Noordelijk havenhoofd
De afspraken uit gebiedsontwikkelingsovereenkomst (GOO) voor het Noordelijk havenhoofd met VolkerWessels Vastgoed (VWV) (blokken N1 tot en met N8)

Onderdeel in de programmabegroting

Het project valt onder programma 13 Stadsontwikkeling en Wonen.

Norfolk
Voor het Norfolkterrein voert de gemeente de volledige grondexploitatie.
De investeringen voor het herstel van de derde haven (kadeconstructies) en de brug over de Pijp zijn zelfstandige investeringsprojecten. In het coalitieakkoord is afgesproken dat de brug over de pijp komt te vervallen

Noordelijk havenhoofd
De ontwikkeling van het Noordelijk havenhoofd wordt door VolkerWessels uitgevoerd. In de grondexploitatie worden alleen de afspraken zoals vastgelegd in de grondontwikkelingsovereenkomst GOO verantwoord. (uitgifte gronden en aanleg openbare ruimte).
Relatie met doelen in beleidskaders

Zoals opgenomen in diverse beleidskaders, zoals het Masterplan Scheveningen-Kust (RIS152547). Bij de stedelijke ontwikkeling van de gebieden rondom de haven is het accent meer op de economische functie van de haven gelegd. De inzet op maritieme economie leidt ook tot een andere vraag naar bedrijfsruimte. De uitwerking van het economische programma krijgt ten opzichte van eerdere plannen een verschuiving van retail en horeca naar bedrijfsruimte. Een andere economische functie stelt andere eisen aan de ruimte. De plannen worden aangepast aan de behoefte van de markt. Voor de locatie en de inpassing van het type bedrijfsactiviteiten moet een afweging plaatsvinden met het woningbouwprogramma. Het een en ander gebeurt binnen het kader van het vastgestelde bestemmingsplan.
Voor het Noordelijk havenhoofd staat een omvangrijke gebiedsontwikkeling op stapel door VolkerWessels Vastgoed. Dit betreft het bedrijfsprogramma voor het viscluster en voorziet in de ontwikkeling in een stedelijke programma met een hotel, hotelappartementen, Fish Experience en een parkeergarage met een nader te bepalen programma op het dak.
De aanleg van de openbare ruimte en de uitgifte van de gronden worden in de grex verantwoord.
De investeringen met betrekking tot de visafslag (o.a. verbrede steiger langs het gebouw van de Visafslag) zijn zelfstandige investeringsprojecten.

Relatie met doelen in projectkaders

In 2012 is het projectdocument voor Scheveningen haven vastgesteld. Daarna is er besluitvorming geweest rondom het tijdelijke Zuiderstrandtheater, voor de ontwikkeling van blok 6, een programmawijziging voor de blokken 7 en 8 en blok 4C. De ontwikkeling van maritieme bedrijvigheid, de planvorming voor het NHH en het naar voren trekken van de ontwikkeling van blok 5 zijn nu ook in het financiële kader opgenomen.

Wijzigingen

Niet van toepassing.

Het programma bestaat uit 687 woningen, 43.849 m² bvo niet-woningbouw programma en 1.848 gebouwde parkeerplaatsen. Het bestemmingsplan gaat uit van maximaal 700 woningen. Het nog te realiseren programma omvat 351 woningen en 44.128 m2 niet-woningbouw.

Norfolk

Het programma van het Norfolkterrein bestaat uit 687 woningen. 8.824 m² niet-woningbouw en 872 parkeerplaatsen.
De uitgiftes die zijn gerealiseerd zijn:

• het zeilcentrum van 3.831 m² bvo in blok 6
• 237 woningen van Arcade blok 7&8
• 99 woningen en 345 m²-bvo kantoor blok 4C

Het nog te realiseren programma in de blokken 3, 4a,4b, 4d en omvat:

• 351 woningen
• 5.440 m² bvo maritieme bedrijvigheid
• 1.152 m² bvo horeca
• 370 m² bvo commercieel programma

Verder zal de openbare ruimte op de Houtrustweg en de Kranenburgweg na de brug tussen de woningen worden heringericht. Tevens is rekening gehouden met het aanpassen van de Hellingweg tot een 30km/uur straat en het aanpassen van de Duindorpdam.

Noordelijk havenhoofd

Het nog te realiseren programma op het noordelijk havenhoofd omvat 35.025 m²-bvo en 975 parkeer plaatsen Dit programma is op gebouwd uit

• 9.300 m²-bvo bedrijfsruimten met 400 m²-kantoren voor visbedrijven en uitbreiding UFA
• 10.800 m²-bvo voor een driesterrenhotel en 2.125 m² bvo horeca bij visbedrijven, JM Snacks, Simonis en Kraan
• 5.000 m²-bvo commercieel programma op het dak van de parkeergarage
• 7.400 m² bvo recreatiewoningen

 Als ook herinrichting van de openbare ruimte Visafslagweg, Adriaan Maasplein en Boulevard.

Wijzigingen
Geen

Het saldo van de grondexploitatie is per 1-1-2018 € 0,24 mln. negatief op contante waarde. Dit saldo is gedekt door de Voorziening Negatieve Plannen.

Wijzigingen

De kosten voor de herinrichting rond Zeezeilcentrum (o.a. oplossen niveau verschillen) zijn hoger dan voorzien. Daarnaast is indexatie uitgifte aangepast op basis van contracten

De risico’s op de grondexploitatie worden opgevangen door de Reserve Grondbedrijf.

Het risicoprofiel is per 1-6-2018 bepaald op € 4,6 mln. negatief.
De bandbreedte van het saldo ligt tussen de € 26,3 mln. en € 34,9 mln. op eindwaarde per 31-12-2022.

Wijzigingen

Het risicoprofiel is met € 1,4 mln. N. toegenomen voor nadere uitleg zie de geheime bijlage.

Recent en te verwachten besluitvorming
De gebiedsontwikkelingsovereenkomst (GOO) geeft de afspraken tussen de partijen voor een integrale gebiedsontwikkeling voor het Noordelijk Havenhoofd. De herziening van het projectdocument en de grondexploitatie zijn op 6 september 2016 samen met een beeldkwaliteitsplan voor het Noordelijk havenhoofd vastgesteld. De gebiedsontwikkelingsovereenkomst is op 17 februari 2017 ondertekend.

De bouw van blok 4c, blok 6 en blok 7 en 8 is gestart. In november 2016 is een overeenkomst gesloten met Stebru, de door Bouwfonds IM geselecteerde ontwikkelaar voor blok 5.

Er is een realisatieovereenkomst gesloten met De Zuid C.V. (voorheen MRP-D) voor de realisering van het grootste deel van de bebouwing op het Norfolkterrein. Deze overeenkomst is herzien met een allonge op 5 juli 2016 op basis van het nieuwe programma. Op basis van de wens om meer maritieme bedrijvigheid te huisvesten wordt nog gestudeerd op aanpassing van het programma in blok 3.
Wijzigingen

Niet van toepassing.

*exclusief te realiseren rentekosten

Van de totale omzet is 37,3 % gerealiseerd.
De grondexploitatie heeft een doorlooptijd tot eind 2022. De uitgiftes van de blokken 6, 4c en 7 en 8 zijn gerealiseerd. In 2018 wordt de grond voor de blokken 4A en 5 uitgegeven.

Wijzigingen
Niet van toepassing

A12-ZONE

Algemeen                   Financieel
Datum van gegevens:   1-6-2018            Looptijd:                     2005 - 2023
Projectnaam:       A12- Zone          Omzet:                € 121,9 mln.
Projectkenmerk:       Grondexploitatie         Planrealisatie:              73%
Programma:       13 – Stadsontwikkeling en Wonen   Saldo eindwaarde:        € 3,7 mln. NEG. Portefeuillehouder:    B.A. Revis           Risicoprofiel:            € 1,2 mln.

Samenvatting                      wijzigingen

In 2002 zijn vijf deelplannen en de bijbehorende hoofdplanstructuur afgescheiden van het Samenwerkingsverband Ypenburg en ingebracht in een Haagse grondexploitatie. Het projectdocument A12-zone (RIS 124442) is in 2005 door de raad vastgesteld. De A12-zone is een buitenstedelijk plan, gericht op de ontwikkeling van ca. 1.000 woningen, bedrijventerrein (standaard, hoogwaardig) en kantoorlocaties.
Het gebied bestaat nu uit drie ontwikkellocaties (deelplan19, 20 en 26). Deelplan 24 en de Hoofdplanstructuur zijn eind 2016 financieel afgesloten. De totale ontwikkeling is in een vergevorderd stadium. De afgesloten deelplannen 19 en 24 zijn grotendeels bebouwd met uitzondering van de kavel Van der Valk. In deelplan 20 is het zwembad gereed en zijn in 2017 alle kavels in verkoop gegaan. Ook deelplan 26 is deels bebouwd. Hierna zal op de verschillende deelgebieden nader worden ingegaan.
Door de veranderende marktomstandigheden hebben de afgelopen jaren diverse plankaderwijzigingen plaatsgevonden. De belangrijkste zaken zijn het uit exploitatie nemen van deelplan 25 (143.000 m²) bedrijfsterrein, het verkleinen van de kantorenvoorraad in deelplan 26 met 82.000 m² bvo en het omzetten in een alternatief programma in de vorm van leisure programma, en het aanpassen van de woningbouwprogramma’s in deelplannen 19 en 20.

Onderdeel in de programmabegroting

Het project is onderdeel van Programma 13 Stadsontwikkeling en Wonen.

Relatie met doelen in beleidskaders

• Woonvisie Den Haag 2009-2020: woonsfeer ‘relaxed wonen aan de stadsrand’.
• Leisurenota Den Haag 2005-2010: hierin is de A12-zone de ’potentiele voorkeurslocatie voor leisure voor de langere termijn’.
• Bedrijventerreinen Strategie 2005-2020: typering deelplan 24 als ‘modern bedrijventerrein’
• Haagse Nota Mobiliteit 2010-2020. Hierin wordt het verkeers- en vervoersbeleid voor de periode tot 2020 beschreven, met een doorkijk tot 2030. Met als doel dat de gemeente Den Haag – met de toename van het te verwachten verkeer - ook in de toekomst goed bereikbaar en leefbaar blijft
• Raadsmededeling 2016.035 (RIS 291524): tijdelijke huisvesting 150 statushouders rondom de Plas van Reef
• Raadsmededeling 2016.131 (RIS 293919): voortgang huisvesting statushouders: definitieve locatiekeuze voor deelplan 20

Relatie met doelen in projectkaders
In 2005 is het projectdocument A12-zone Ypenburg (RIS 124442) door het college vastgesteld en daarmee de overall grondexploitatie A12 zone operationeel verklaard. Daarbij is de A12-zone onderverdeeld in de volgende deelplannen met genoemd programma:
a) deelplan 19 woningen en voorzieningen
b) deelplan 20 strategische reservelocatie met bestemming bedrijvigheid
c) deelplan 24 bedrijven en twee kantoren
d) deelplan 25 strategische reservelocatie met bestemming bedrijvigheid
e) deelplan 26 kantoren
f) hoofdplanstructuur aanpak ontsluitingswegen van de deelplannen en kruispunten met de
hoofdontsluitingsweg Ypenburg

In 2006 is het projectdocument deelplan 19 vastgesteld. Uitgangspunt bij de ontwikkeling van deelplan 19 was dat dit gebied samen met de aangrenzende stationslocatie de schakel diende te vormen tussen Ypenburg en Leidschenveen. Mede vanwege de nabijheid van het NS station Ypenburg diende deelplan 19 vormgegeven te worden als stedelijke woon- en werkbuurt. De daarbij behorende kenmerken zijn functiemenging, (kleinschalige) publieksgerichte functies, stedelijke levendigheid, een hoge bebouwingsdichtheid en intensief ruimtegebruik. Met het vatstellen van het projectdocument deelplan 19 is ingestemd met de verdere uitwerking van het stedenbouwkundig schetsontwerp uit  2005 en het hierbij behorende programma omvattende de ontwikkeling en realisering van commerciële ruimte, woningbouw, een multifunctioneel voorzieningen centrum ten behoeve van Politie regio Haaglanden en een school voor speciaal basisonderwijs).
Eind 2006 is de Uitgangspuntennota Deelplan 20 A12-zone vastgesteld (RIS142199). Met de vaststelling van deze uitgangspuntennota is de functiewijziging van deelplan 20 naar stedelijk woongebied met hoge dichtheden (circa 500 woningen) en een zwembad geëffectueerd.
Eind 2011 is de partiële herziening projectdocument A12-zone Ypenburg en bijbehorende grondexploitatie vastgesteld (RIS 181916). In dit projectdocument is deelplan 25 (143.404 m² BVO bedrijventerrein) uit exploitatie genomen en in deelplan 26 49.000 m² BVO kantorenprogramma geschrapt. Eind 2012 is de partiële herziening projectdocument deelplan 20 en bijbehorende grondexploitatie vastgesteld. (RIS 255232). Daarbij is het woningaantal teruggebracht naar 240 woningen, in een mix van (sociale en markt) huur en koop waarvan het merendeel grondgebonden is.
Eind 2013 is het programma voor de Fregatsingel (deelplan 19) naar aanleiding van veranderingen in de markt opgenomen in het Kleinschalig Opdrachtgeverschap van de gemeente Den Haag, en daarmee aangepast naar 22 kavels voor woningbouw. (RIS 267843); (RIS 267843);
Eind 2013 zijn de hoofdplanstructuur (gerealiseerde delen) en deelplan 20 (zwembad) gedeeltelijk afgesloten (RIS 269144);
Medio 2015 is het resterende kantorenprogramma van deelplan 26 (33.000 m²-bvo) gewijzigd naar leisure incl. horeca en parkeervoorziening (partiële herziening 30 juni 2015, RIS 284142).
In de eerste helft van 2016 is de projectdocumentherziening deelplan 20 vastgesteld, met daarin 233 woningen, waarvan 100 grondgebonden en 48 gestapeld in kleinschalig opdrachtgeverschap, 70 sociale huur appartementen en 15 woningen die tijdelijk gebruikt worden voor de huisvesting van statushouders.

Wijzigingen

In september 2017 is de projectdocumentherziening deelplan 20 Hofbadtoren (RIS 297955) vastgesteld, waarmee het programma voor de hofbadtoren naast het zwembad is gewijzigd van 70 in circa 156 sociale huur appartementen.

De A12-zone bestaat uit vijf deelplannen:

Deelplan 19 (ZZ-27)

Het gebied ligt in de A-12 zone achter het stadsdeelkantoor Leidschenveen-Ypenburg. Start bouw van de eerste woningen was in september 2008 en de eerste opleveringen in augustus 2009. Het programma bestaat uit de bouw van 740 woningen waarvan 265 in de sociale sector, 28.000 m² voor Politie, 7.000 m² stadsdeelkantoor, 17.255 m² overige maatschappelijke voorzieningen, 1.800 m² commerciële ruimte. Alle gronden in dit deelplan zijn uitgegeven.  Eind 2013 heeft een partiële herziening van het projectdocument inclusief grondexploitatie plaatsgevonden. De Fregatsingel was een van de locaties in de 3^e tranche voor Kleinschalig Opdrachtgeverschap, die in maart 2014 op de markt zijn gekomen. In oktober 2015 zijn alle kavels uitgegeven. In 2016 zijn de eerste 17 kavels opgeleverd. Oplevering van de laatste 5 kavels vindt vermoedelijk in 2018 plaats.

Deelplan 20 (ZZ-28)

Deelplan 20 bestaat uit twee delen: woningbouw en een zwembad. Het zwembad is in 2012 gerealiseerd. In december 2012 heeft de partiële herziening van de grondexploitatie plaatsgevonden. Het woningbouwprogramma is daarbij teruggebracht van 470 naar 239 woningen waarbij de scope van het programma is gewijzigd van het realiseren van voornamelijk een appartementenprogramma, naar de realisatie van grondgebonden woningen. Tussen 2012 en 2014 heeft een ontwikkel-combinatie een ontwikkelingsvisie uitgewerkt. Dit heeft niet geleid tot overeenstemming. Van eind 2014 tot begin 2015 is de haalbaarheid onderzocht om het programma in het kader van kleinschalig opdrachtgeverschap (KO) op de markt te brengen. In april 2015 (RIS 281758) is de raadscommissie geïnformeerd over het KO programma voor 2015. Daarin is deelplan 20 opgenomen. Met de projectdocumentherziening voor deelplan 20 is een nieuwe verkavelingsplan vastgesteld met 233 woningen, waarvan 148 in KO, 15 woningen voor tijdelijke huisvesting van statushouders, 70 sociale huurappartementen en circa 400 m2 BVO bedrijfsruimte. Verkoop van de 1^e fase van de KO-kavels is eind maart 2017 gestart. In mei 2018 zijn de laatste kavels in verkoop gegaan. In september 2017 is de projectdocumentherziening Deelplan 20 Hofbadtoren vastgesteld. Daarmee is het programma voor de Hofbadtoren gewijzigd van 70 naar 156 sociale huurwoningen.

Deelplan 26 (ZZ-31)

In 2011 is het programma voor Deelplan 26 teruggebracht naar 49.000 m² kantoren voor het westelijk deel van het plangebied. Het oostelijk deel waar ook 49.000 m² kantoren was geprogrammeerd is toen bevroren. Van het programma is in 2009 en 2010 totaal 16.000 m²-bvo gerealiseerd in het westelijk deel.
Gezien de ontwikkelingen op de kantorenmarkt en provinciaal beleid voor kantoren voor de regio is ontwikkeling van kantoorprogramma niet meer mogelijk. Er is daarom voor gekozen om het plan en grondexploitatie te herzien om de ontwikkeling van leisure-functies mogelijk te maken. Eind juni 2015 is dit middels een projectdocumentherziening vastgesteld. In december 2016 is de vergunning voor een multiplexbioscoop  verleend. Multiplexbioscoop is de benaming voor een grote bioscoop of bioscooptheater met een aantal zalen waarbinnen gedeeltelijk dezelfde film draait op dezelfde tijd Begin 2017 is beroep aangetekend tegen de verleende vergunning. In december heeft de rechter het beroep ongegrond verklaard.

Wijzigingen:
Geen wijzigingen.

Het saldo van de grondexploitatie is per 1-1-2018 € 3,58 mln. negatief op contante waarde. Dit saldo is gedekt door de Voorziening Negatieve Plannen.

Wijzigingen
Ten opzichte van de stand per 1 januari 2018 zijn in deelplan 20 kosten opgenomen voor het treffen van geluidsbeperkende maatregelen ten behoeve van TNO. De kosten zijn geraamd op € 1,1 mln. Bij de Programmarekening 2017 werd in het MPG rekening gehouden met € 0,3 mln. Verder zijn de grondopbrengsten in deelplan 20 gestegen met € 0,3 mln. Overige wijzigingen betreffen het vervallen een opbrengstenpost van € 0,1 mln. voor verkoop van zand in deelplan 26, vrijval van de begroting voor kunst in de openbare ruimte en faseringseffecten. Het saldo van A-12 totaal wordt dan € 3,6 mln. nadelig op NCW 1-1-2018. Dit betekent een verslechtering met € 0,9 mln.

De risico’s op de grondexploitatie worden opgevangen door de Reserve Grondbedrijf. De benodigde omvang van deze risicobuffer wordt jaarlijks bepaald in de Meerjarenprognose Grondexploitaties (MPG).

Het risicoprofiel is per 1-1-2018 bepaald op € 1,24 mln. negatief. De bandbreedte in saldo is gebaseerd op de risicoscenario’s MPG. De bandbreedte ligt tussen de € 3,05 mln. negatief en € 5,72 mln. negatief op eindwaarde per 31-12-2023^[3].

Het risicoprofiel van de A-12 zone is ten opzichte van Programmarekening 2017 verbeterd met € 1,37 mln.

De projectrisico's van de A-12 zone zijn gedaald met € 0,74 mln. Er is een risico toegevoegd voor maatregelen geluid en architectonische eisen voor de Hofbadtoren. De impact van het risico op extra bouwkosten is geschat op € 0,219 mln. Het risico voor schadevergoeding contractontbinding aannemer is komen te vervallen. Overige risico’s bouwproductie en overige kosten zijn verwerkt in de begroting.

De projectkansen zijn ten opzichte van de stand per 1 januari 2018 gedaald met € 5.000. Er is een kans toegevoegd voor geluidsmaatregelen TNO. Een deel van de kosten zal pas worden uitgevoerd als de noodzaak hiertoe is. De kans voor suppletie 4e laag is bijgesteld, omdat kopers van diverse kavels geen belangstelling hebben getoond voor een 4e laag.

De marktrisico's zijn bijgesteld, omdat voor diverse kavels grondreserveringscontracten zijn afgesloten. Hierdoor is het risico voor mogelijke daling van de opbrengst komen te vervallen. Het risico is gedaald met € 0,63 mln.

De saldi van de diverse scenario’s zijn gewijzigd als gevolg van het verslechteren van het saldo op eindwaarde en door een gewijzigd risicoprofiel. De bandbreedte ligt tussen de € 3,05 mln. negatief en € 5,72 mln. negatief op eindwaarde per 31-12-2023^[4].

In de raadsvoorstellen Toekomst Samenwerkingsverband Ypenburg (rv 15 d.d. 22 januari 2002) en het raadsvoorstel Afscheidsregeling Rijswijk (rv 266 d.d. 3 december 2002) is de afsplitsing van de A12-zone al kenbaar gemaakt. De afscheidsregeling van Rijswijk heeft door middel van raadsbesluiten in alle gemeenten in december 2002 zijn beslag gekregen. Op 25 maart 2003 is door de colleges van Den Haag en Pijnacker Nootdorp aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties het bereikte bestuurlijke resultaat ten aanzien van de gemeenschappelijke regeling en de boekhoudkundige afsplitsing van de A12 zone gemeld. In het principebesluit van het college van B&W is op 25 november 2003 (DSO/2004.694) ingestemd met de strategische verwerving en afsplitsing van de A12-zone van het Samenwerkingsverband Ypenburg. Dit besluit is door middel van een raadsmededeling (RM 207 RIS111035 d.d. 25 november 2003) aan de gemeenteraad voorgelegd en op 2 maart 2004 formeel bekrachtigd tot besluit. De kern van dit besluit is dat de gemeente. Den Haag alle rechten en plichten van het samenwerkingsverband voor het betreffende gebied overneemt: het betreft feitelijk een afsplitsing en eigen voortzetting van de grondexploitatie van Ypenburg. Het samenwerkingsverband is sindsdien bekend onder de naam Bestuursorgaan Ypenburg (BOY).
Op 20 januari 2005 heeft het college ingestemd met het projectdocument A12 zone en is de grondexploitatie operationeel verklaard. In bovenstaande tabel is aangegeven welke besluitvorming sindsdien heeft plaatsgevonden. Door de veranderende marktomstandigheden hebben de volgende plankaderwijzigingen plaatsgevonden:

• Het uit exploitatie nemen van deelplan 25 (143.000 m²) bedrijfsterrein, en verkleinen van de kantorenvoorraad in deelplan 26 met 49.000 m2 bvo. (partiële herziening 29 november 2011; RIS 181916);
• Het aanpassen van een woningbouwprogramma (470) met vooral appartementen naar een programma (239) met vooral grondgebonden woningen in deelplan 20 (partiële herziening 11 december 2012; RIS 255232);
• Het aanpassen van het programma voor de Fregatsingel (deelplan 19) ten behoeve van het KO programma. Het woningbouwprogramma is daarbij aangepast van 34 woningen naar 22 kavels. (partiële herziening 19 november 2013 RIS 267843);
• Als onderdeel van de financiële deelafsluiting van 22 grondexploitaties zijn ook de hoofdplanstructuur (gerealiseerde delen) en deelplan 20 (zwembad) gedeeltelijk afgesloten (17 december 2013, RIS 269144);
• Het wijzigen van het resterende kantorenprogramma deelplan 26 (33.000 m²-bvo) naar leisure (10.320 m² bvo) en parkeerplaatsen (partiële herziening 30 juni 2015, RIS 284142).
• Het aanpassen van het programma voor deelplan 20 naar 233 woningen en circa 400m2 BVO bedrijven in verband met ontwikkeling grotendeels in Kleinschalig opdrachtgeverschap (partiële herziening 19 april 2016, RIS 293916)
• Eind september 2016 is het zogenaamde stap-3 besluit vastgesteld door de gemeenteraad (RIS294964), waarmee voor deelplan 20 een hogere geluidbelasting in combinatie met compenserende maatregelen is vastgesteld.
• 16 februari 2017 is de herziening van het bestemmingsplan deelplan 20 (RIS296158) vastgesteld en ondertussen onherroepelijk geworden.

Wijzigingen

Niet van toepassing.

*exclusief te verwachten rente

Van de totale kosten is 80% gerealiseerd. Van de totale opbrengsten is 67% gerealiseerd. De totale realisatie ligt daarmee op 73%. De gemaakte kosten in de 1^e helft van 2018 betreffen vooral plankosten en het afronden van het bouwrijp maken deelplan 20. De gedaalde omzet ten opzichte van 1-1-2018 is het gevolg van partieel afsluiten van het onderdeel 'zwembad' met de programmarekening 2017 voor deelplan 20 (RIS299506).

Gebiedsontwikkeling Leyweg-Escamplaan (Haga)

Algemeen                  Financieel
Datum van gegevens:   1-6-2018           Looptijd:      2014 - 2022
Projectnaam:      GO Leyweg-Escamplaan      Omzet:             € 61,47mln.
Projectkenmerk:      Grondexploitatie         Planrealisatie:          52,97%
Programma:      13 – Stadsontwikkeling en Wonen   Saldo eindwaarde:      € 4,48 mln. NEG
Portefeuillehouder:    B.A. Revis         Risicoprofiel:           € 1,43mln. NEG

Samenvatting wijzigingen

Omschrijving
Het project betreft de integrale herontwikkeling van het gebied rondom het HagaZiekenhuis tot een woongebied in combinatie met maatschappelijke en commerciële functies. Het gebied wordt begrensd door de Leyweg, Escamplaan, het Florence Nightingale park en de keerlus van tramlijn 6. Het Haga Ziekenhuis en Apotheek Haagse Ziekenhuizen hebben de uitbreiding van het medisch cluster zelf ter hand genomen.

Vanaf oktober 2015 is onderhandeld tussen de gemeente, Heijmans en Patrizia Netherlands BV om te komen tot een sluitende business case, waarin de uitgangspunten van het bestemmingsplan Florence Nightingalepark als kader zijn gehanteerd. Dit heeft geleid tot een programma met 620 woningen (een mix van appartementen en grondgebonden woningen, 30% sociale sector). Op 7 juni 2016 heeft het College van B&W ingestemd met het herziene projectdocument, de grondexploitatie en de raamovereenkomst met Heijmans en Patrizia Netherlands BV (RIS294393). De raamovereenkomst is op 8 juni 2016 door de betrokken partijen ondertekend. De Raad heeft op 15 december 2016 (RIS295701) de- grondexploitatie bekrachtigd, samen met alle andere in 2016 door het College vastgestelde grondexploitaties.
In deze vastgestelde grondexploitatie is gekozen voor een integrale ontwikkeling van alle deelgebieden met een openbaar toegankelijke verdiepte parkeergarage en versnelling van de realisatietermijn ten opzichte van een gefaseerde aanpak zoals eerder benoemd in de Nota van Uitganspunten.

Op 15 november 2016 heeft het college ingestemd met het vrijgeven voor inspraak van een verkeersdocument en een “ontwikkelingskader”. Op 4 juli 2017 heeft het College met inachtneming van de inspraakreacties besloten het ontwikkelingskader vast te stellen (RIS 297430) als beeldkwaliteitsplan en in afwijking van het eerdere besluit een enigszins gewijzigde verkeersontsluiting vastgesteld (RIS 297429).
Op 7 november 2017 heeft het college het Voorlopig Ontwerp voor de openbare ruimte vastgesteld (RIS298355).

Onderdeel in de programmabegroting

Het project is onderdeel van Programma 13 Stadsontwikkeling en Wonen.

Relatie met doelen in beleidskaders

2009: Woonvisie 2009-2020: In de woonvisie is de omgeving van het Haga Ziekenhuis als kansrijk gebied aangewezen voor appartementenprogramma gericht op ‘empty nesters’ uit zowel de categorie ‘welgesteld’ als ‘middeninkomens’.

Relatie met doelen in projectkaders

Herzien projectdocument gebiedsontwikkeling Leyweg-Escamplaan (2016):
Het projectgebied betreft een relatief extensief gebruikte locatie (voornamelijk parkeren op maaiveld, stedelijke ondergrondse infrastructuur in de vorm van een installatie voor de stadsverwarming en opstallen van het HagaZiekenhuis). Door de beoogde gebiedsontwikkeling transformeert de locatie tot een hoogwaardig intensief georganiseerd stedelijk gebied. Bijkomend aspect is dat de locatie zich uitstekend leent voor verdichten door de aanwezigheid van een overstaphalte op de Leyweg.
De locatie biedt aantrekkelijke mogelijkheden voor een ontwikkeling rondom het thema wonen en zorg. Het uitgangspunt in de business case was een programma met 620 woningen en ongeveer 2.300 m2 voorzieningen. De gebiedsontwikkeling draagt daarmee bij aan de ontwikkeling van de Leywegzone als centrumgebied voor heel stadsdeel Escamp. Tevens wordt met het woningbouwprogramma een belangrijke aanvulling geleverd op de bestaande woningvoorraad. Gelet op de demografische veranderingen (vergrijzing in combinatie met de verwachte groei van de totale bevolking van Den Haag) is er een toenemende behoefte aan gelijkvloerse woningen/ nultredenwoningen die (fysiek) goed bereikbaar zijn.

Wijzigingen
Niet van toepassing

De vastgestelde grondexploitatie 2016 omvat de uitgifte van gronden voor in totaal 620 woningen (een mix van 454 meergezinswoningen en 166 eengezinswoningen, 30% in de sociale huur), 2.300 m2 bvo niet-woningbouwprogramma en een ondergrondse openbare parkeervoorziening met 800 tot 900 parkeerplaatsen.

Om de gronden bouwrijp te kunnen leveren aan de ontwikkelaar zijn gronden verworven, is onder- en bovengronds gesloopt (zusterhuis, oogziekenhuis), is er gesaneerd, zijn kabels en leidingen verlegd (waaronder de grote afvoerleiding van Delfland) en zijn er plankosten gemaakt.
Daarnaast zal –aansluitend op de inrichting van het terrein van het HagaZiekenhuis zelf- de openbare ruimte worden (her)ingericht. De herinrichting van de Escamplaan en de inrichting van het voorplein (zorgplein) zijn hierin de voornaamste ingrepen. Eveneens is voorzien in een kwaliteitsimpuls in het Florence Nightingale Park, om de toenemende gebruiksdruk in het park op te vangen.

In onderstaand tabel is te zien welk programma gerealiseerd zal worden op gronden die uitgegeven zijn of worden (oplevering vindt dus op een later moment plaats). In 2017 zijn deelgebieden 4 en 1 uitgegeven. Deelgebied 1 bestaat uit een groot aantal appartementen en parkeergarage en behelst een groot deel van het totaal te realiseren programma.
In mei 2018 is tevens de grond voor de hoogbouw van deelgebied 2 geleverd. Door deze versnelling in de planning kan de volledige hoogbouw in één bouwstroom worden gerealiseerd. Grote voordelen hiervan zijn het beperken van de overlast door gebruik van dezelfde bouwplaats en de mogelijkheid om het Els Borst-Eilersplein in één keer te kunnen realiseren.

Wijzigingen

Op deelgebied 3 zullen er door de hindercirkel die ontstaat door de start van de HAL circa 6 woningen minder gerealiseerd kunnen worden. Mogelijk zullen er nog 2 woningen minder gerealiseerd worden, hiervoor is een risico opgenomen in de grondexploitatie. Het tekort dat ontstaat door het verlies van de 6 woningen, zal worden gedekt door een dotatie van programma 14 aan programma 15 ter afdekking van het negatieve resultaat.

Het saldo van de grondexploitatie is per 1-6-2018 € 4,055 mln. negatief op contante waarde. Dit saldo is gedekt door de Voorziening Negatieve Plannen. Dit is een verbetering ten opzichte van de € 4,270 mln. per 1-1-2018.
Wijzigingen
 In deelgebied 1 is een in de bodemonderzoeken gemiste bodemverontreiniging aangetroffen tijdens de uitvoering die alsnog gesaneerd moest worden. Voor deze sanering is de begrotingspost bouwgrondproductie opgehoogd met € 0,1 mln. Over de gehele grondexploitatie zijn de plankosten opgehoogd met € 0,1 mln., doordat het ook in de realisatiefase noodzakelijk blijkt intensief te blijven overleggen met de verschillende belanghebbenden bij het plan.

Op grond van de Percentageregeling wordt jaarlijks vanuit de grondexploitaties aan de dienst OCW een vaste bijdrage verstrekt aan het “Fonds kunstopdrachten” voor het realiseren van kunstopdrachten in de openbare ruimte (1998; RIS 21216). Voor deze grondexploitatie betekent dit een bijdrage van € 0,11 mln. Bij deze begroting is deze bijdrage uit de grondexploitatie gehaald en via de RGB toegevoegd aan het project FJ095 waaruit de jaarlijkse bijdrage aan “Fonds Kunstopdrachten” wordt betaald.

De overige opbrengsten zijn gestegen met € 0,9 mln. Dit wordt nader toegelicht in de geheime bijlage. Verder is er een bijdrage vanuit het bomenfonds voor het planten van nieuwe bomen. De bijdrage van het bomenfonds was € 0,1 mln. Verder heeft de indexatie, fasering en rentekosten een negatief effect gehad op de grondexploitatie van € 0,2 mln. De grondopbrengsten zijn verlaagd met € 0,7 mln. en dit wordt verder toegelicht bij de geheime bijlage.

Het risicoprofiel is per 1-1-2018 bepaald op € 1,43 mln. negatief. De bandbreedte in het risicoprofiel plus verwacht saldo op eindwaarde ( € 4,477 mln. negatief per 31-12-2022) ligt tussen de € 3,53 mln. negatief  (positief scenario) en € 8,80 mln. negatief  (worst case).

Wijzigingen
In de grondexploitatie Escamplaan-Leyweg is het risicoprofiel met € 0,87 mln. voordelig gewijzigd ten opzichte van de GRIP 1-1-2018. Dit wordt veroorzaakt door wijzigingen in de projectrisico's en projectkansen.
De voornaamste wijziging is het verlagen van het risico op een daling van de grondopbrengsten in deelgebied 3.

Het risico is verlaagd doordat definitief rekening wordt gehouden met gemiste grondopbrengsten van zes woningen in deelgebied 3. Het risico hierop is dus opgetreden.

Het risico op bodemverontreiniging is opgetreden en hierdoor is het risico hierop ook verlaagd. Het risico op bodemverontreiniging blijft wel gelden voor de deelgebieden 2 en 3. De risico's op prijsstijging en het wijzigen van de aanbestedingsstrategie worden ook verlaagd. Deze zijn namelijk niet opgetreden.

.

2014

Op 4 februari 2014 is de Nota van Uitgangspunten gewijzigde Uitvoeringsstrategie gebiedsontwikkeling Leyweg-Escamplaan in het college van burgemeester en wethouders vastgesteld. In het betreffende collegebesluit is tevens besloten extra middelen toe te voegen aan de Reserve Stedelijke Ontwikkeling voor de verwerving van de Kas-In locatie. Op 12 november 2014 heeft de definitieve uitspraak Raad van State m.b.t. bestemmingsplan Florence Nightingale Park (onherroepelijk) plaatsgevonden.

2015

Op basis van de vastgestelde Nota van Uitgangspunten is met Heijmans Vastgoedontwikkeling B.V., als overgebleven partij uit de OCL, een concept ontwikkelovereenkomst voor de realisatie van de eerste fase opgesteld. Deze is echter nooit vastgesteld omdat op dat moment investeerder Patrizia Netherlands BV interesse toonde waardoor een integrale ontwikkeling weer in beeld kwam. Hiertoe is een intentieovereenkomst gesloten in oktober 2015 tussen de gemeente, Heijmans en Patrizia.

2016

Op basis van de intentieovereenkomst is op 8 juni 2016 een raamovereenkomst gesloten met Heijmans en Patrizia. Het college heeft hiertoe op 7 juni 2016 besloten. De grondexploitatie behorende bij het herziene projectdocument is eveneens op 7 juni 2016 vastgesteld.

2017

Op 4 juli 2017 zijn het gewijzigd ontwikkelingskader gebiedsontwikkeling Leyweg/Escamplaan en het verkeersdocument gebiedsontwikkeling Leyweg/Escamplaan in het college van burgemeester en wethouders vastgesteld. De grond in deelgebied 4 is in het voorjaar uitgegeven. De bouw van dat deelgebied is gestart. De grond in deelgebied 1 is in het najaar uitgegeven. De bouw van dat deelgebied is in november gestart. Op 7 november heeft het college het Voorlopig Ontwerp openbare ruimte vastgesteld.
2018
De in 2018 te herstarten geothermiebron aan de Leyweg zal in de huidige verkaveling van deelgebied 3 hinder opleveren voor een deel van de hier te realiseren nieuwbouwwoningen. Dit effect kan gereduceerd worden door de betreffende woningen op iets grotere afstand van de bron te positioneren en het parkeren voor bewoners aan deze zijde te positioneren. De verwachting is dat hierdoor een beperkt aantal woningen minder gerealiseerd kan worden dan in de oorspronkelijke opzet. Tevens zal onderzocht worden of op het terrein van de geothermiecentrale zelf een dubbelgebruik mogelijk is met bezoekersparkeren voor Haga (ca. 50 parkeerplaatsen). In 2018 zal daarom een gewijzigd ontwerp voor deelgebied 3 worden opgesteld.

Van de totale kosten is 53,28% gerealiseerd. Van de totale opbrengsten is 50,11% gerealiseerd. De totale realisatie ligt daarmee op 52,97%.
De 53,28% gerealiseerde kosten heeft hoofdzakelijk betrekking op verwervingskosten (Kas-In locatie en Oogziekenhuis; € 5,98 mln.) en bouwgrond productiekosten (sloop en bodem; € 8,4 mln.) en plankosten
(€ 1,8 mln.). De 51% gerealiseerde opbrengsten heeft betrekking op opbrengsten uit de exploitatie van het tijdelijk maaiveld parkeren maar vooral de grondopbrengsten door gronduitgifte van de deelgebieden 1 en 4.
Bij de resterende 47% omzet gaat het voornamelijk om de volgende kosten (bouwgrondproductie € 2,7 mln., inrichtingskosten openbare ruimte € 9,0 mln., overige kosten € 2,0 mln., plankosten € 0,8 mln.), grondopbrengsten (€ 13,6 mln.) en overige opbrengsten uit de exploitatie (€ 0,3 mln.).
Op hoofdlijnen is de planning als volgt: deelgebieden 4 en 1 zijn in 2017 uitgegeven, waarbij het kopgebouw (G) in deelgebied 2 in mei 2018 betrokken is bij de realisatie van deelgebied 1 omwille van een efficiëntere bouwstroom. Dit deel van deelgebied 2 wordt momenteel bouwrijp worden gemaakt. De woningen van deelgebied 4 zijn opgeleverd. De oplevering van de woningen op deelgebied 1 wordt in 2020 verwacht.
Het resterende deel van deelgebied 2 zal in 2020 bouwrijp worden gemaakt en uitgegeven. Hetzelfde geldt voor deelgebied 3. Start bouw van het resterende deel van deelgebied 2 en van deelgebied 3 is gepland in 2020 (na oplevering van de parkeergarage in deelgebied 1).
De omgevingsvergunningen voor de bouw van alle woningen zijn in juli 2017 verleend. De herinrichting van de Escamplaan dient gereed te zijn op het moment van oplevering van deelgebied 1. De (her)inrichting van de openbare ruimte zal gefaseerd plaatsvinden. Afronding van het project wordt in 2022 voorzien.

Wijzigingen
 De uitgifte van de grond van gebouw G in deelgebied 2 is versneld. Hierdoor ontstaan bouwlogistieke voordelen (één bouwplaats voor de hoogbouw en de mogelijkheid het voorplein in één keer aan te leggen), waardoor de overlast van bouwverkeer wordt beperkt.

GEM VROONDAAL

Algemeen                   Financieel
Datum van gegevens:      1-1-2018^[5]          Looptijd:      2010 -  2026
Projectnaam:       GEM Vroondaal          Omzet:         € 713mln.
Projectkenmerk:       Verbonden partij         Planrealisatie:       56 %
Programma:       13 Stadsontwikkeling en Wonen   Saldo eindwaarde:         € 0,59 mln. POS  
Portefeuillehouder:    B.A. Revis         Risicoprofiel:                  verlaagd

Samenvatting wijzigingen

Omschrijving

Op 8 maart 2010 is de publiek-private samenwerking  Vroondaal formeel opgericht. Het zijn commanditaire vennootschappen (C.V.’s) met een beherende vennoot (B.V.’s) voor grondexploitatie en de vastgoedexploitatie. De samenwerking tussen de partijen is aangegaan op 50/50 basis tussen enerzijds gemeente en anderzijds een combinatie van marktpartijen: BPD B.V. en Synchroon B.V.
Het oorspronkelijke plan Vroondaal (2002) omvatte de uitgifte van ca. 970 woningen/kavels in het topsegment. Als gevolg van de economische en financiële crisis is de woningmarkt ingezakt in de jaren na 2008. Daardoor is ook de vraag naar bouwkavels voor de bouw van luxe woningen in  het topsegment sterk gedaald. De partijen concludeerden dat verbreding van het woningbouwprogramma noodzakelijk was om enerzijds te kunnen voldoen aan de vraag en anderzijds voldoende afzet te creëren om zodoende de risico’s op de grondexploitatie beter te kunnen beheersen. Deze verbreding in woningbouwcategorieën is verwerkt in de ontwikkelingsvisie Vroondaal Revisited (2011 RIS 180771).
In 2012 heeft de GEM Vroondaal de ontwikkelingsvisie in samenwerking met Gemeente Den Haag verder uitgewerkt in een stedenbouwkundig plan. Op 12 februari 2013 heeft B&W het projectdocument (2013 RIS 256696) inclusief stedenbouwkundigplan, ontwikkelingsstrategie, grondexploitatie e.a. vastgesteld plus nadere randvoorwaarden geformuleerd. Het stedenbouwkundig plan is verwerkt in het nieuwe bestemmingsplan en exploitatieplan Madestein-Vroondaal. Het bestemmingsplan en exploitatieplan zijn op 29 juli 2015 onherroepelijk geworden. In het bestemmingsplan is alleen de hoofdstructuur vastgelegd waardoor de secundaire planstructuur flexibel is voor de toekomstige inrichting. Er wordt een ontwikkeling mogelijk gemaakt van maximaal 2.150 woningen incl. bestaande woningen in het plangebied.

De grondexploitatie Vroondaal bestaat uit 4 deelplannen, te weten Noord I en II en Zuid I en II.
Vanaf eind 2014 is gestart met bouwrijp maken in Vroondaal Zuid I en zijn vanaf 2015 de eerste gronden verkocht. Op basis van de toegenomen vraag vanuit de markt is de looptijd van het project met 1 jaar verkort en kent nu een einddatum welke eind 2026 ligt. Voor 2018 is de verwachting dat er voor ongeveer 180 woningen grond wordt uitgegeven. Voor de periode 2019-2020 ligt dit aantal boven de 200 met een top in 2020 op basis van overeenkomsten met marktpartijen.

Onderliggende grip rapportage heeft betrekking op de grondexploitatie 2018. De grondexploitatie is in de stuurgroep Vroondaal vastgesteld. In het derde kwartaal van 2018 zal de grondexploitatie 2018 door de aandeelhouders moeten worden bekrachtigd.

Relatie met programmabegroting
Het project is onderdeel van programma 13 Stadsontwikkeling en wonen, stadsvernieuwing.
Relatie met doelen in beleidskaders

2009: Woonvisie 2009-2020: “een groter aandeel midden- en hogere inkomensgroepen; doelgroep internationals; woonsfeer: exclusief wonen aan de stadsrand”.
2011: Strategische agenda Wonen tot 2014: “de aangepaste programmering rond Vroondaal is een voorbeeld dat wij niet bij de pakken neer zitten, maar dat wij blijven zoeken naar (andere) kansen en mogelijkheden om tot een goede ontwikkeling van dit gebied te komen.”’
2016: aanpassing governancestructuur als gevolg van beleidskader Verbonden Partijen (RIS 294071).

Relatie met doelen in projectkaders

2000: Projectdocument: “Met deze woningen zal een internationaal georiënteerde doelgroep moeten worden aangesproken. Dit uitgangspunt vloeide voort uit de afspraken die de gemeente heeft gemaakt met gemeente Westland, Provincie Zuid-Holland en Stadsgewest Haaglanden in het convenant Westlandse Zoom (definitief 2003). Naast deze programmatische afspraken bevat het convenant afspraken over de realisatie van groen/blauwe projecten”.
2011: Vroondaal Revisited: verbreding van het woningaanbod voor meerdere  doelgroepen door het ontwikkelgebied te  verdelen in 4 deelgebieden met eigen architectonisch profiel en identiteit. Het woningbouwprogramma is aangepast op de vraag  naar kleinere kavels en kleinschalige projectmatige particulier opdrachtgeverschap. Het bestemmingsplan maakt verdichting van het woningbouwprogramma t.o.v. de doelstellingen uit het projectdocument (opgesteld in het jaar 2000) mogelijk.
2013: Projectdocument Vroondaal: “voor een hoogwaardig en groen woonmilieu, dat nog flexibel kan worden ingevuld met diverse woningtypes en verkavelingen”.

Wijzigingen

Niet van toepassing.

De grondexploitatie 2018 gaat uit van het volgende uitgifteprogramma:

Tot en met het jaar 2017 zijn 671kavels/woningen vanuit de GEM verkocht. In 2017 waren dit er 196. De verwachting voor 2018 is dat er 178 kavels/woningen zullen worden uitgegeven. Dit betreft 17 particuliere kavels waarvan 10 in Noord I, 7 in Zuid I en 161 woningen die projectmatig ontwikkeld worden met 5 woningen in Noord I, 36 in Zuid I en 120 woningen in Noord II. Deze aannames zijn voor wat betreft Zuid I gebaseerd op contractafspraken en voor Noord II op het feit dat OC Vroondaal begin 2018 is gestart met de verkoop. De aannames voor na 2018 zijn gebaseerd op de sterk aantrekkende woningmarkt waarbij Vroondaal een sterke concurrentiepositie in de regio heeft weten te bemachtigen. Het afzettempo in komende 3 jaar ligt op gemiddeld rond 200 woningen per jaar met een top in 2020 vanwege de overeenkomsten die er liggen.

Het totaalprogramma in het plangebied van Vroondaal komt per 1-1-2018 uit op ca. 1.895 woningen (excl. te handhaven tuinderswoningen en zelfrealisatie door grondeigenaren binnen het plangebied). Hierbij wordt benadrukt dat het een indicatief programma betreft dat afhankelijk van de woningbehoefte qua aantal en verdeling nog kan wijzigen, doch binnen de afgesproken kaders (maximaal 2.150 woningen totaal).
Aanvullend is in deelplan Zuid I een voorzieningenprogramma opgenomen van 10.000 m²bvo.

Wijzigingen
Het aantal woningen is ten opzichte van de grondexploitatie per 1-1-2017 afgenomen met 25 stuks. Deze afname doet zich vooral voor in deelplan Zuid II als gevolg van de verder uitgewerkte stedenbouwkundige verkaveling.

De grondexploitatie Vroondaal per 1-1-2018 komt uit op een exploitatieresultaat van € 0,41 mln. positief op contante waarde per 1-1-2018. De eindwaarde is berekend op € 0,59 mln. positief per 31-12-2026.  In de grondexploitatie 2019 worden de cijfers geactualiseerd.

Wijzigingen

Het exploitatieresultaat is per saldo nagenoeg ongewijzigd ten opzichte van de grondexploitatie per 1-1-2017.

De  Grondexploitatiemaatschappij  Vroondaal Beheer B.V. (kortweg: GEM) is verantwoordelijk voor het opstellen van de grondexploitatie inclusief risicoanalyse. De grondexploitatie is bij vaststelling van het nieuwe stedenbouwkundig plan in 2013 door de GEM herzien. Daarbij is het uitgangspunt geweest om een robuuste grondexploitatie op te stellen: een neutraal resultaat en een evenwichtig risicoprofiel. De GEM actualiseert minimaal jaarlijks de grondexploitatie op basis van de nieuwste (markt)inzichten. De grondexploitatie en het jaarplan worden door de directie, via de stuurgroep ter goedkeuring voorgelegd aan de aandeelhouders.
De gemeente is niet alleen deelnemer in de GEM en de VEM, maar fungeert ook als financier voor de GEM
Bij de start van de PPS Vroondaal is door het college besloten tot het verstrekken van de financiering voor de ontwikkeling van het project Vroondaal van maximaal € 150 mln., inclusief een flexibele kredietfaciliteit bij de BNG van € 20 mln. (vertrouwelijk besluit d.d. 15 april 2008, DSO/2007.4186). Het financieringsplafond is bij Projectdocument 2013 verhoogd tot € 160 mln. (RIS256696).

De gemeente loopt in haar rol als financier het risico dat de lening die aan de GEM Vroondaal is verstrekt, niet (helemaal) kan worden afgelost (faillissement). Dit risico is op diverse manieren afgedekt:
1. In het kader van de Basel III-systematiek dient bij een uitstaande lening een voorziening te worden getroffen voor een (mogelijk) oninbaar deel van de lening.  
2. Door de marktpartijen waarmee de gemeente samenwerkt in GEM Vroondaal  zijn bankgaranties afgegeven.

3. Aanvullend heeft de gemeente pand- en hypotheekrecht op de gronden gevestigd ter zekerheidstelling van de lening.  
Daarnaast worden de risico’s op de grondexploitatie afgedekt door de Reserve Grondbedrijf. In de geheime bijlage MPG 2018 is een uitgebreidere omschrijving opgenomen van het risicoprofiel en risicodekking.

Wijzigingen
Het risicoprofiel in 2018 is ten opzichte van 2017 verbeterd vanwege de aantrekkende markt voor woningbouw en de hiermee verband houdende versnelling van de grondverkoop.

Middels Grip-rapportages wordt de stand van zaken gerapporteerd. Voor het schema, zie de Grip-rapportage van de grondexploitatie

Het stedenbouwkundig plan is samen met de GEM en VEM Vroondaal gemaakt  inclusief een herziene grondexploitatie en ontwikkelstrategie. De documenten zijn vastgesteld door het college in de vorm van een projectdocument op 12 februari 2013 (RIS 256696). In december 2013 zijn aangepaste samenwerkingsafspraken vastgelegd in een allonge op de Samenwerkingsovereenkomst (SOK) en geaccordeerd door het College (DSO.2013/1732 geheim). Na vaststelling van het projectdocument is het stedenbouwkundig plan vertaald in een bestemmingsplan en exploitatieplan die door de Raad zijn vastgesteld (RIS 269828) op 20 februari 2014.  Beide plannen zijn per 29 juli 2015 onherroepelijk, na uitspraak van de Raad van State. Het opstellen van een exploitatieplan is in beginsel verplicht. Op basis van het exploitatieplan is het kostenverhaal volgens een wettelijk vastgestelde methodiek verzekerd. Elk jaar dient het exploitatieplan te worden herzien. Op 30 juni 2016 heeft de Raad de 1^e herziening exploitatieplan vastgesteld. Deze is begin maart 2017 onherroepelijk geworden. De tweede herziening exploitatieplan dient voor maart 2018 vastgesteld zijn door de raad.
In de zomer van 2015 heeft het College ingestemd met de uitwerking en uitvoering van het Landschapspark Madestein door de GEM Vroondaal  en de aanleg van de recreatieve fietsroute door het park. De kosten voor deze herinrichting worden gedragen door de gemeente, Haaglanden en Provincie en GEM Vroondaal, die opdrachtgever is voor de uitvoering, . Het totale budget voor de herinrichting van het Landschapspark is tevens taakstellend.
De eerste herziening bestemmingsplan Madestein-Vroondaal betrof een aanpassing voor het verleggen van een hoofdgasleiding en een optimalisatie van het kruispunt Madesteinweg / Madepolderweg. In december 2016 heeft de Raad ermee ingestemd. In het voorjaar 2017 is deze eveneens onherroepelijk geworden. Voor het zomerreces heeft het College groenlicht gegeven voor  het projectdocument  uitvoering  reconstructie Madesteinweg / Madepolderweg. Eind 2017 is gestart met de 2^e herziening van het bestemmingsplan Madestein – Vroondaal en 2^e herziening exploitatieplan.  De 2^e herziening van het bestemmingsplan betreft het verschuiven van een buurtontsluitingsweg opdat Noord II beter verkaveld kan worden. De 2^e herziening exploitatieplan is een up-date van het exploitatieplan wat wettelijk jaarlijks dient plaats te vinden.

De gemeentelijke grondbank Vroondaal is als gevolg van de gewijzigde verslagleggingsregels BBV aan de grondexploitatieportefeuille toegevoegd bij besluit van 15 december 2016 (RIS295701). Hiervoor was de gemeentelijke grondbank een separate balanspositie.

Te verwachten besluitvorming 2018

De verwachte besluitvorming in 2018 is de vaststelling en onherroepelijk worden van de 2e herziening exploitatieplan, en de 2^e herziening van het bestemmingsplan.

Wijzigingen

Niet van toepassing.

*exclusief te realiseren rentekosten
De totale omzet in het project is ruim € 713 mln. Van de kosten is 74% gerealiseerd, van de opbrengsten is 39% gerealiseerd. In 2017 is voor € 30 mln. aan grond uitgegeven.
De aannames voor 2018 zijn deels gebaseerd op de contractafspraken in Zuid I en op de afzet van de eerste fase in Noord II die door de marktpartij begin 2018 in verkoop zijn gebracht.

GEM VROONDAAL (gemeentelijke grondbank Vroondaal)

Algemeen                   Financieel
Datum van gegevens:      1-6-2018            Looptijd:      2010 -  2021
Projectnaam:       Grondbank Vroondaal       Omzet:         € 89,3 mln.
Projectkenmerk:       Grondexploitatie         Planrealisatie:       60,5 %
Programma:       13 Stadsontwikkeling en Wonen   Saldo eindwaarde:         € 0 mln.   
Portefeuillehouder:    B.A. Revis         Risicoprofiel:                  n.v.t.

Samenvatting wijzigingen

Omschrijving

De gemeentelijke grondbank Vroondaal is als gevolg van de gewijzigde verslagleggingsregels BBV aan de gemeentelijke grondexploitatieportefeuille toegevoegd bij besluit van 15 december 2016 (RIS295701). Hiervoor was de grondbank een gemeentelijk balansproject. De grondbank blijft een integraal onderdeel van de grondexploitatie GEM Vroondaal.

Achtergrond grondbank.

De gemeenteraad van Den Haag heeft voor de grondexploitatie GEM Vroondaal een financieringslimiet vastgesteld van € 150 mln. (in februari 2013 bij projectdocument verhoogd naar € 160 mln.). Door de lager uitvallende kavelverkoop werd eind 2008 echter duidelijk dat de financieringsbehoefte al snel boven de € 150 mln. uit zou komen. Als oplossing hebben partijen ervoor gekozen om bij de oprichting van de GEM alleen de fiscaal bouwrijpe gronden van deelplan Vroondaal Noord in te brengen. De overige gronden en de daarmee verband houdende kosten blijven vooralsnog bij de gemeente en worden afhankelijk van de realisatieplanning op een later tijdstip ingebracht bij de GEM.
Om de werkwijze van gefaseerde grondinbreng goed te kunnen registreren, is een grondbankexploitatie opgezet. De gemeente voert deze exploitatie en treedt op als opdrachtgever.
Het principe van een grondbankexploitatie is dat de hierin opgenomen kosten worden gedekt door de uitnamevergoeding voor de gronden door de GEM. Omdat niet alle kosten (bijvoorbeeld rente of perceeloverstijgende sanering) direct te koppelen zijn aan een perceel, wordt een gemiddelde prijs per vierkante meter berekend. Het exploitatieresultaat van de grondbank dient € 0 te zijn, zodat sturing op het exploitatieresultaat van Vroondaal uitsluitend in de grondexploitatie geschiedt.
Bij elke actualisatie van de grondexploitatie wordt ook de grondbankexploitatie geactualiseerd. De hoogte van de gemiddelde uitnameprijs is immers afhankelijk van wijzigingen zowel in de nominale kosten als in de fasering van te maken kosten en de uitnamemomenten door de GEM. Laatstgenoemden zijn van invloed op de verwachte rentekosten in de grondbank en daarmee op de gemiddelde uitnameprijs.
De cijfers van de grondbank zijn gebaseerd op de concept versie van de grondexploitatie GEM Vroondaal per 1-1-2018.

Relatie met programmabegroting
Het project is onderdeel van programma 13 Stadsontwikkeling en wonen, bouwgrondexploitaties.

Zie GEM Vroondaal

Zie GEM Vroondaal

Het saldo van de grondbank dient altijd op € 0,- te sluiten (eindwaarde en contante waarde). Sturing vindt plaats vanuit de grondexploitatie GEM Vroondaal.

Zie GEM Vroondaal.

Zie GEM Vroondaal.

*exclusief te realiseren rentekosten en inflatie
De gemeentelijke grondbank Vroondaal heeft een totale omzet van ongeveer € 89,4 mln., waarvan € 54 mln. reeds is gerealiseerd. Het grootste deel van de te verwachten omzet bestaat uit de uitnamevergoeding van GEM Vroondaal (€ 27,6 mln.). De looptijd van de grondbank is tot en met 2021.
Wijzigingen
Niet van toepassing.

INVESTERINGSPROJECT Rotterdamsebaan
Algemeen                      Financieel
Datum van gegevens:   01-06-2018             Looptijd:      2013 - 2020
Projectnaam:       Rotterdamsebaan             Investering:   € 629,2 mln.
Projectkenmerk:      Investeringsproject         Planrealisatie:   50,4 %
Programma:       12 - Mobiliteit            Saldo:       n.v.t
Portefeuillehouder:    B.A. Revis            Risicoprofiel:    Laag^[6]

Samenvatting

Omschrijving

De Rotterdamsebaan is de nieuwe verbindingsweg tussen het Rijkswegennet vanaf knooppunt Ypenburg (A4/A13) en de Centrale Zone (Binckhorst- Centrum-Scheveningen) van Den Haag. De bereikbaarheid van Den Haag staat onder druk. Momenteel maakt veel verkeer dat Den Haag in- en uit rijdt gebruik van de Utrechtsebaan (A12). Met de komst van de Rotterdamsebaan worden de Utrechtsebaan en andere invalswegen in Den Haag, Rijswijk en Voorburg-West ontlast.
Het realiseren van de Rotterdamsebaan is een intensief, ingrijpend en complex proces. De gemeente Den Haag heeft in 2008 de trekkersrol van Stadsgewest Haaglanden overgenomen. De volgende partijen zijn naast de gemeente Den Haag betrokken:

• Gemeente Leidschendam-Voorburg;
• Gemeente Rijswijk;
• Metropoolregio Den Haag Rotterdam (voormalig Stadsgewest Haaglanden);
• Ministerie van Infrastructuur en Milieu (i.h.k.v. medefinancier);
• Rijkswaterstaat (i.h.k.v. wegbeheerder Rijkswegen).

Onderdeel in de programmabegroting
Programma 12 Mobiliteit: Met het besluit van de gemeenteraad d.d. 27 juni 2013 (RIS258498) ter realisatie van de Rotterdamsebaan is beoogd invulling te geven aan een goed bereikbaar blijvende stad en de economische potentie te faciliteren door middel van nieuwe infrastructuur. Aan groen, milieu en duurzaamheid wordt bijzondere aandacht gegeven. In de aanbesteding van het hoofdcontract van de Rotterdamsebaan is bijzondere aandacht gevraagd voor duurzaamheid. Dat heeft onder andere geresulteerd in een duurzame aanpak zowel tijdens de realisatie als in het toekomstig gebruik. Zo wordt er elektrisch geboord, is de tunnelboormachine hergebruikt en wordt de grond die bij het graven vrijkomt hergebruikt. De energie nodig voor de tunnelinstallaties wordt opgewekt door zonnepanelen die aan het dienstgebouw op de tunnelmond in de Vlietzone zijn bevestigd. Daarnaast wordt de tunnel voorzien van apparatuur die fijnstof van autoverkeer opvangt. Tijdens de aanleg worden de tunnelelementen aangevoerd met een elektrisch aangedreven “tunnel-Tesla”. Een wereldprimeur die de duurzaamheidsambitie onderstreept.

Relatie met doelen in beleidskaders
De aanleg van de Rotterdamsebaan vraagt om een inrichting en ontwerp dat nauwkeurig is afgestemd op de beoogde functie. De realisatie van de Rotterdamsebaan mag immers niet leiden tot nieuwe knelpunten op de Rijkswegen of het stedelijke wegennet. De volgende zaken zijn daarbij van belang. Allereerst is de Rotterdamsebaan bedoeld ter ontlasting van de Utrechtsebaan en de aansluitende weefvakken. De weg heeft verder een belangrijke functie voor het ontsluiten van de Binckhorst en het stadscentrum en schept daarmee ruimte voor de omvangrijke binnenstedelijke verdichtingsopgave. Ook heeft de Rotterdamsebaan een functie als verbinding van de Centrumring met het Rijkswegennet. Het oostelijk deel van de Centrumring, de Neherkade, heeft al een aanpassing ondergaan om het verkeer van en naar de Rotterdamsebaan te verwerken. Om de arbeidsparticipatie van kwetsbare groepen in de samenleving te stimuleren, is in het hoofdcontract voor de Rotterdamsebaan een social return-opgave opgenomen waaraan de Combinatie Rotterdamsebaan (CRB) moet voldoen. In samenwerking met het Werkgevers Servicepunt van de gemeente Den Haag is hiervoor een plan uitgewerkt. Tijdens de bouw van de Rotterdamsebaan zet CRB circa 90 manjaren in ten bate van social return. Functies die beschikbaar zijn bij de aannemer zijn bijvoorbeeld portier, assistent infra, keetdame/heer, gebiedsconciërge of administratief medewerker.

Relatie met doelen in projectkaders
De Rotterdamsebaan wordt de nieuwe verbindingsweg tussen het Rijkswegennet vanaf knooppunt Ypenburg (A4/A13) en de Centrumring van Den Haag. De Rotterdamsebaan is bedoeld om de Haagse regio beter bereikbaar te maken voor autoverkeer. Automobilisten kunnen na realisatie van de Rotterdamsebaan gebruik maken van een extra verbinding tussen de A4, A13 en het centrum. Dit biedt een goed alternatief voor huidige routes door Leidschendam-Voorburg, Rijswijk of de Utrechtsebaan (A12). De dreiging van structurele problemen met de bereikbaarheid en leefbaarheid langs de stedelijke doorgangsroutes voor Den Haag en haar buurgemeenten Leidschendam-Voorburg en Rijswijk wordt hierdoor weggenomen.

Wijzigingen
Geen.

Het project Rotterdamsebaan bevindt zich sinds de gunning van het hoofdcontract aan de Aannemerscombinatie Rotterdamsebaan (december 2015) in de ‘Uitvoeringsfase’.

Wijzigingen
Niet van toepassing.

(Zie voor nadere toelichting de geheime bijlage).

Wijzigingen
Het uitvoeringsbudget is afgenomen met € 24,5 mln. wegens:

1. Met het in de meerjarenbegroting beschikbaar stellen van het beheerbudget ad € 5,0 mln. is structureel in het onderhoud van de Rotterdamsebaan voorzien en valt nu € 25,0 mln. vrij uit het projectbudget (zie: RIS 299541). Hiermee neemt het uitvoeringsbudget Rotterdamsebaan af met € 25,0 mln.;
2. Het uitvoeringsbudget is toegenomen met (afgerond) € 0,55 mln. door de toevoeging van diverse kleinere wijzigingen in de scope en de verbreding van het dek A4.

Het risicoprofiel gebaseerd op de financiële haalbaarheid is groter dan 60%. Dat is een laag risico.

Wijzigingen
Het risicoregister en bijbehorende analyse zijn geactualiseerd (zie bij risico’s financiën).

Tabel: Besluitvorming Rotterdamsebaan op hoofdlijnen

Inhoudelijk rapportage over de voortgang van het project verloopt via de halfjaarlijkse Voortgangsberichten aan de raadscommissie:

1. 31 oktober 2014, RIS277640
2. 31 maart 2015, RIS 281673
3. 31 augustus 2015, RIS285502
4. 22 februari 2016, RIS292140
5. 7 september 2016, RIS294951
6. 6 april 2017, RIS296687
7. 8 september 2017. RIS297787
8. 10 april 2018, RIS299496

Wijzigingen
10 april 2018 is het 8^e Voortgangsbericht Rotterdamsebaan aan de commissie Leefomgeving verzonden. Deze is op 25 april 2018 via de Lijst ingekomen stukken voor kennisgeving aangenomen.

Wat te verwachten
Tweemaal per jaar ontvangt de raadscommissie een Voortgangsbericht Rotterdamsebaan.

Toelichting
De datum van de openstelling van de tunnel is ongewijzigd gebleven:1 juli 2020.
Begin januari 2018 zijn de laatste zaken in gereedheid gebracht om te starten met het tunnelboorproces. De tunnelboormachine (TBM) Catharina-Amalia is op 15 januari gestart. Inmiddels bevindt de TBM zich voorbij de Binckhorsthaven. De passages van het Rijn-Schiekanaal en diverse woningen/gebouwen zijn succesvol verlopen. Ten opzichte van de Overall planning van CRB loopt het boorproces ongeveer 3 weken achter. Dit is niet kritisch.

De bouw van de ontvangstschacht in de Binckhorst inclusief de voorzieningen ten behoeve van de TBM ligt op schema. Rondom de Laan van Hoornwijck en in knooppunt Ypenburg  wordt gewerkt aan de diverse delen van de verdiepte bak tussen knooppunt Ypenburg en de Vlietzone. Onderdeel daarvan is onder andere de onderdoorgang van de A4. Op de bouwplaats aan weerszijde van de A4 is het beton van de twee dekken gestort. Deze dekken worden tijdens gedeeltelijke weekendafsluitingen in de zomervakantieperiode van 2018 onder het wegdek van de A4 geschoven. De verwachting is dat de Laan van Hoornwijck in het 4^e kwartaal van 2018 in zijn totaliteit de definitieve vorm heeft.

Wijzigingen
Sinds de 2e helft van 2017 is de aannemerscombinatie bezig de planning van de installatie- en testwerkzaamheden in meer detail uit te werken. Dit proces is nog gaande. De verschuivingen in de planning (naar voren of achteren) als gevolg van het betere inzicht in de installatie- en testfase en de voortgang van de in uitvoering zijnde werkzaamheden hebben geen consequenties voor de openstellingsdatum van de Rotterdamsebaan.
Het college heeft besloten (10 april 2018, RIS299495 - Bij het raadsvoorstel halfjaarbericht wordt dit besluit formeel bekrachtigd) dat het project Rotterdamsebaan een nieuwe bediencentrale zal realiseren. De nieuwe bediencentrale is toegevoegd aan de planning. Deze werkzaamheden hebben geen effect op de openstellingsdatum van de Rotterdamsebaan.

[1]  Prijspeil 1-1-2018 in rapportage van januari is uitgegaan van prijspeil 1-1-2017
[2]  Prijspeil 1-1-2018 in rapportage van januari is uitgegaan van prijspeil 1-1-2017
[3]  Het negatieve saldo op eindwaarde is de som van de berekende eindwaarden van de afzonderlijke grondexploitaties met verschillende einddata.
[4]  Het negatieve saldo op eindwaarde is de som van de berekende eindwaarden van de afzonderlijke grondexploitaties met verschillende einddata.
[5] Dit betreft de laatst vastgestelde grondexploitatie. Deze grondexploitatie wordt éénmaal per jaar herzien.

[6] Het infrastructuurproject Rotterdamsebaan rapporteert het risicoprofiel gebaseerd op de financiële haalbaarheid. Groter dan 60% is een Laag risico, tussen 60% en 50% is een Gemiddeld risico en onder de 50% is een Hoog risico.